İlik nedir ve nasıl alınır?

İlik, kandaki alyuvarlar, akyuvarlar ve trombositleri meydana getiren dokudur. İlik alımı ameliyathanede steril koşullarda yapılır. Verici ilik alım müdahalesinden bir gün önce hastaneye yatırılır ve doktor kontrolleri yapılır. Ertesi gün verici ameliyathaneye götürülür ve genel anestezi altında leğen kemiklerinden özel iğnelerle ilik alımı gerçekleştirilir. Bu işlem herhangi bir ameliyat ve dikiş gerektirmez. Bu müdahaleyle vericiden yaklaşık bir litre ilik ve kan alınır ve bu miktar kişinin toplam iliğinin %5'ine tekabül eder. Bu miktar birkaç gün içinde hızla vücut tarafından yeniden üretilecektir.

Klasik ilik alım metodunun yanısıra pekçok durumda yeni bir yöntem kullanılmaktadır. Bu yönteme göre kısa süreli bir ilaç tedavisi sonunda kandaki hücreler harekete geçiriliyor ve devamında kan alımına benzer bir işlemle alım gerçekleştiriliyor.

Bu durumda vericinin kanı bir makine içerisinden geçerek gerekli hücreleri alınıp kanı vericiye geri veriliyor. Uzun bir süredir uygulanmakta olan bu yöntemin verici için hiçbir tehlike taşımadığı kanıtlanmıştır.

İlik vericilerine neden ihtiyaç vardır?

Kötü huylu olan ya da olmayan kan hastalıklarında ve çeşitli genetik hastalıklarda sorunun kemik iliğinde olduğu saptanmıştır. Yani lösemide olduğu gibi ilik normal olmayan hücreler üretiyor, aplastik anemide ise ilik normal çalışmıyor.

Bu hastalıklar çoğu kez yalnızca sağlıklı vericiden yapılacak ilik nakliyle tedavi edilebiliyor. Hallojen ilik nakli olarak isimlendirilen bu işlemde doku uyumunun sağlanması yaşamsal öneme sahiptir. Doku uyumu, doku uyumu antijenleri tarafından belirlenen bir dokusal benzerliktir. Bu antijenler çok çeşitlilik gösterdiği için aynı doku tipine ait iki kişinin tesbit edilmesini zor kılar.

Kimler ilik vericisi olabilirler?

İlik vericilerini belirleyen kriterler kan vericilerini belirleyen kriterlerle benzer özellikler gösterir. Vericinin sağlık durumunun iyi olması gerekiyor. Vericinin bulaşıcı ve bağışıklık sistemi hastalıklarından muzdarip olmaması ve 18-50 yaş arasında olması gerekiyor.

Gönüllü vericiden neler istenir?

Gönüllü verici kayıt yaptırırken az miktarda kan örneği verir. (Tıpkı herhangi bir kan tahlili durumunda olduğu gibi.) Vericinin kan örneği gerekli kan taramasından geçtikten sonra kişi ilik nakli bankası gönüllü vericisi olarak kaydedilecektir.

Kişi herhangi bir hastayla uyumlu bulunduğu zaman ne olur?
Kişi bir hastayla uyumlu bulunduğu zaman daha ileri tetkik için çağrılır. Bu tetkikler çok önemlidir çünkü belli hasta için hangi vericinin daha uygun olduğuna karar verilmesi gerekir. Kişi en uygun verici olarak tesbit edildiği takdirde sağlık durumunun iyi olduğunun tesbit edilmesi için ilik alımından üç hafta önce tam bir sağlık kontrolünden geçirilir.

Vericilerden hangi sıklıkta ilik vermesi istenebilir?
Bir kişinin hayatı boyunca bir defadan fazla ilik vermesinin istenmesi mümkün değildir. Fakat kimi durumlarda hastanın sağlık durumunun gerileme göstemesi halinde tekrardan ilik vermesi gerekebilir. Vericinin ilik verdikten sonra arşivde kayıtlı kalıp kalmaması kendi seçimine bağlıdır.

Gönüllü ilik vermenin kişiye etkileri neler olabilir?

İlik alımı nedeniyle doğabilecek sorunlar sıfır noktasındadır. Genellikle alım noktalarında hafif ağrılar hissedilir. Vericilerin çoğu alım müdahalesinden sonra kendilerini hastaneden ayrılacak kadar iyi durumda hissederler. Küçük bir bölümü ise ertesi gün ve doktorlar tarafından muayene edildikten sonra hastaneden ayrılırlar. Vericinin ilik verdikten sonra birkaç gün yoğun beden eforu gerektiren davranışlardan uzak durması önerilir.

Vericinin fikir değiştirmesi durumunda ne olur?

Hiçkimse ilik vermesi konusunda vericiyi zorlayamaz. Fakat arşivimize kaydını yaptırmadan önce sonuçlarını ciddiyetle düşünmesini talep ediyoruz. Uygun verici bulunduktan sonra vericinin fikir değiştirmesi hastada büyük bir heyecan ve panik yaratır.