H5N1 virüsü

Kuş gribi hastalığı nedir?


Kanatlı hayvanlarda ortaya çıkan viral bir hastalıktır. Üst solunum yolu hastalığı gibi başlar, sürü halinde yaşayan kanatlı hayvanlar arasında çok hızlı yayılabilir ve bu nedenle çok yüksek oranda kanatlı ölümüyle sonuçlanabilir.

Kanatlılarda Influenza A virusları Yüksek Patojeniteli (HPAI) ve Düşük Patojeniteli (LPAI) diye iki şekildedir. Yüksek Patojeniteli olanlar; ciddi hastalık oluştururlar, Ölüm oranı % 100'e ulaşabilir, H5 ve H7 alt tipleri vardır. Ancak tüm H5 ve H7 alttipleri HPAI değildir. IVPI 1,2 veya daha büyük olmalıdır. Düşük Patojeniteli olanlar; Hafif solunum hastalığıdır, halsizlik ve yumurta veriminde düşme görülür. Diğer hastalıklarla ve kötü bakım ve idare ile daha şiddetli hastalık oluşturur.

Kuş gribi en çok hangi hayvanlarda görülür?

Hastalık daha çok ördek, hindi, tavuk, sülün, evcil kaz, bıldırcın, tavus kuşu, muhabbet kuşu, martı, bataklık kuşları, keklik, deniz kuşları, beç tavuğu ve papağan cinslerinde görülmektedir.

Hastalık kanatlı hayvanlardan insanlara geçer mi?

Almanya kamuoyu gündeminden düşmeyen Türkiye'deki kuş gribi vakaları ve havaalanlarında artan kontroller üzerine bir basın bildirisi yayınlayan Almanya Türk Toplumu (TGD), vatandaşları uyardı. TGD Genel Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Yahya Açil, dikkat edilmesi gereken 15 maddeyi şöyle sıraladı:

1. Kanatlılarla temas eden herkes ellerini sıcak su ve sabunla yıkamalıdır.

2. Kesinlikle şüpheli ölen kanatlı hayvanlar yenilmemelidir.

3. Türkiye'den veya diğer ülkelerden tatilden geri dönerken hiçbir besin maddesi ne hediye olarak ne de yemek için getirilmemelidir.

4. Kanatlı hayvan ve ürünleri Türkiye'den ve kuş gribi tehlikesi olan ülkelerden ithal edilmemelidir.

5. Pazardan hiçbir canlı kanatlı hayvan alınmamalıdır.

6. Markalı ürün tercih edin.

7. Kanatlı eti ile yapılacak yemeklerde eldiven kullanılmalı ve çocukların yardım etmemelerine dikkat edilmelidir.

8. Dondurulmuş kanatlı hayvan etlerinden eriyerek çıkan suların lavabolar özelikle sıcak su ve sabunla ile yıkanarak temizlenmeli.

9. Kanatlı ürünleri en azından 5 dakika kaynatarak ve pişirerek yenilmelidir.

10. Yapılan ızgarada etlerin iyi pişirilmesine dikkat edilmelidir.

Erciyes Üniversitesi (EÜ) Hastaneler Başhekimi ve Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Doğanay, bazı kurallara uymak şartıyla tavuk etinin gönül rahatlığı ile tüketilebileceğini bildirdi.

Prof. Dr. Doğanay, Türkiye'de görülen kuş gribi vakaları ile beyaz et tüketimi arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını söyledi.

Tedirginlik içerisinde halkın beyaz et tüketiminden vazgeçebileceğini kaydeden, ancak bunun yanlış olduğunu savunan Doğanay, bazı kurallara uymak şartıyla gönül rahatlığı içerisinde beyaz et tüketilebileceğini belirtti.

Kuş gribinin şu an için sadece doğu bölgesinde görüldüğüne diğer bölgelerde böyle bir riskin bulunmadığına dikkati çeken Doğanay, beyaz et tüketimine ilişkin şu önerilerde bulundu:

TAMIFLU (oseltamivir phosphate) gribe karşı aktif etkili bir ilaç ve gribe karşı genelde stoklanan ilaç olarak göze çarpıyor.

İnsan gribi gibi insana bulaşabilen kuş gribi tedavisinde de Tamiflu kullanıldı ve etkileri görüldü.

Tamiflu Diğer ilaçlar gibi gribin hastalık belirtilerine değil grip virüsünün kendisine saldıran bir ilaç. Bu yüzden ilk aşamada belki daha az rahatlık ve iyileşme hissi verse de gribi vücudunuzda öldürmeye yönelerek gribi yok ediyor. Bu nedenlerle tabiî ki grip olduğunuzda bu ilaç ile birlikte belirti giderici ilaçların da doktor tarafından reçeteye yazılması doğal.

Genelde insanlar grip hastalığını kendiliğinden yenebildiği için Tamiflu gibi ilaçlar yerine sadece belirti giderici ilaçlar hastalığın tedavisinde yeterli oluyor. Ancak ölümcül kuş gribi gibi vücudumuzun yetersiz kalacağı durumlarda kullanılmak için Tamiflu, özellikle Amerikan Hükümeti tarafından stoklanmakta.

Koruyucu aşısı yok

İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Besin Hijyeni ve Teknolojisi Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Harun Aksu, tavuk ve yumurtalı yiyecekleri yaparken öldürücü kuş gribi virüsünden nasıl korunabileceğimizi şöyle açıkladı:

# Katı yumurta: 100 derece 5 dakika kaynatmak gerekir.

# Omlet: Tavanın ısısı yükseldikten sonra yumurta kırılmalı. Yumurtanın iç ısısı 60 dereceye ulaştıktan sonra 2-3 dakika pişirilmeli. Yumurta sıvı olarak kalmamalı, iki tarafı pişmeli.

# Suda tavuk pişirme: En güvenli yöntem. 100 derecede kaynayan suda piştiği için birkaç dakikada virüs kaybolur. Tavuğun içinin de pişmesi, pembe kalmaması sağlanmalı.

# Mangalda tavuk: Mangalın iyice ısınmış olması, yakacağın köz haline gelmesi beklenmeli. Tavuğun içindeki virüsün ölmesi için merkez ısısının 70 dereceye ulaşması gerekiyor. Güçlü bir ateşte bu sağlanır. 5 dakikadan az ateşte kalmamalı ve her yanının pişmesi sağlanmalı.

# Yağsız tavada tavuk: Merkez sıcaklık 70 derecenin üzerine çıkmalı, yaklaşık 5 dakikadan fazla ve her iki tarafı da pişirilmeli.

Ateş, öksürük, boğaz ağrısı, yaygın kas ağrıları, ve solunum güçlüğü gibi grip belirtileri, bunların yanı sıra, kuş gribinde farklı olarak karın ağrısı ve ishal de görülebilmektedir.

Kuş gribinin insanlardaki kuluçka süresi ortalama 2-5 gün kadardır.

Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Reşit Mıstık, kanatlı hayvanlarda görülen ve literatürdeki adı “Avian İnfluenza” olan hastalığın, hayvanlardan insanlara geçmesinin çok kolay olmadığını söyledi.

Bu hastalığın ancak hasta hayvanlarla direkt temas halindeki kişilere bulaştığının bilindiğini ifade eden Prof. Dr. Mıstık, şunları kaydetti:

H5N1 isimli kuş gribi virüsüne karşı şu an için etkin bir aşı bulunmamakla birlikte, değişik merkezlerde aşı geliştirme çalışmaları devam etmektedir.

Virüsün, mutasyon geçirme (genetik değişikliğe uğrama) yeteneğinin olması, aşı hazırlanmasındaki önemli engeldir.

H5N1'e karşı etkili bir insan aşısı var mıdır?

Hayır. Mevcut aşılar H5N1'in insanlarda yol açacağı hastalığa karşı korumayacaktır. DSÖ aşı üreticileri tarafından kullanılacak bir H5N1 prototip virüsü üzerinde çalışmaktadır. 2003 yılındaki H5N1 suşunu kullanarak geliştirilmiş mevcut prototip aşı virüsü, aşı geliştirmek üzere kullanılamamaktadır. 2004 virüsünün başlangıç analizi virüsün ciddi bir şekilde mutasyon geçirmiş olduğunu göstermektedir.

Tedavisi Var Mıdır?


Hastalıktan korunma ve/veya tedavi amacıyla antiviral ilâçlar kullanılmaktadır.

Kuş gribi hastalığına yakalanmış veya bu hastalıktan ölen hayvanlarla korunmasız yakın teması olan kişilerden, hastalığın belirtilerini gösterenler en yakın sağlık kurulusuna başvurmalıdır.

Hastalığı önleme ve tedavi için ilaç var mıdır?

Hastalığın İnsanlara Bulaşması


* Hasta veya hastalıktan ölmüş hayvanlarla yakın temasla,
* Hasta veya ölmüş hayvanların göz yasına, burun akıntısına, boğaz akıntısına ve dışkılarına temasla,
* Bu hayvanlara ait salgılarla ve dışkıyla kirlenmiş yüzeylere ve eşyalara temasla,
* Hastalık etkeninin karıştığı havanın solumasıyla bulaşabilir.
* Kanatlı hayvan etlerinin veya yumurtalarının iyice pişirilerek yenmesiyle hastalık bulaşmamaktadır.

Hastalık İnsanlara Bulaşır Mı?


Virüsün, normalde insanlar için hastalık yapıcı özelliği yoktur. Ancak, hayvanlarla korunmasız yakın temas olması durumunda insana bulaşma olabilmektedir. Bugün için hastalığın, insandan insana bulaşmadığı kabul edilmektedir.

Hastalık Hayvanlar Arasında Nasıl Bulaşır?

Hayır. H5N1 suşu ile gelişen salgınlar insan sağlığı açısından önem taşımaktadır.

İnsan sağlığı açısından riski belirlemede, kuşlarda salgına yol açan suşun hangisi olduğunun belirlenmesi önemlidir. Örneğin Tayvan'dan rapor edilen en son kuş gribi, H5N2 suşu ile gelişmiştir. Bu virüs kuşlar arasında da hastalık oluşturma riski düşük olduğu gibi şimdiye kadar insanlarda bu suşla hastalık geliştiği hiç bildirilmemiştir. Pakistan'dan bildirilen en son salgın da H7 ve H9 suşu ile ilgilidir.
Ancak hastalık oluşturma riski düşük olan bir suşun bile 6-9 ay içerisinde mutasyona uğrayabileceği gösterildiği için kümes hayvanlarındaki salgınların dikkate alınması ve gerekli önlemlerin alınması gerekir.

Bir pandemi önlenebilir mi?

Halk sağlığı merkezlerinin, daha önce benzeri görülmemiş bu salgından tedirgin olmalarının birkaç nedeni vardır. Bunlardan ilki, Asya'da görülen salgınların en sık sebebinin - ama hepsinden sorumlu değil- ağır patojen H5N1 suşunun olmasıdır. Bu suş türler arasında geçiş yapabildiği ve diğer türlerde de ağır enfeksiyona neden olabildiği için insanlara bulaşabileceği ve insan ölümlerine neden olabileceği içindir.

2. ve belki daha da önemli bir başka nokta, mevcut durumun insanlarda pandemi yaratabilecek diğer bir influenza salgınına yol açabilme ihtimalidir. Kuş ve insan influenza virüslerinin, aynı anda her iki virüs tipi tarafından enfekte olmuş bir kişinin vücudunda gen exchange işlemini yapabildikleri bilim adamları tarafından bilinmektedir. Bu durum insan vücudu içinde daha önce bağışıklık kazanılmamış yeni virüs alt gruplarının doğmasına yol açabilir. Bu, şu anda kullanılmakta olan ve her yıl dolaşmakta olan virüslere karşı geliştirilen ve epidemi mevsimlerinde insanları hastalıktan koruyan aşıların etkisiz olduğu, tamamiyle yeni virüslerin ortaya çıkması anlamını taşımaktadır.

Ülke içerisinde hastalık bir çiftlikten diğerine ya da bir kümesten diğerine oldukça kolay bulaşabilir. Kanatlı hayvanların dışkılarında ve virüsle bulaşmış tozlarda çok sayıda virüs vardır. Havayla yayılan virüs solunduğu zaman enfeksiyona sebep olabilir. Bu sayede o havayı soluyan bütün kanatlı hayvanlar hastalığı kapar ve hastalığı bulaştırabilir. Virüsle kirlenmiş olan malzemeler; araçlar, yemler, kafesler, örtüler - özellikle ayakkabılar- virüsü bir çiftlikten diğerine taşıyabilir. Enfekte hayvanların, ayakları ve gövdeleri de virüs taşınması konusunda dikkat edilmesi gereken yerlerdir.

Kuşlarla ilgili ne tür önlemler alınabilir?

En önemli kontrol önlemi hastalıklı ya da virüse maruz kalmış/kalmış olma ihtimali olan hayvanı mümkün olduğu kadar hızlı itlaf etmektir. İtlaf edilmiş hayvanların mutlaka uygun şekilde gömülmesi gerekir (kireçlenerek ve yeterli derinliğe gömülerek). Çiftliklerin karantinaya alınması ve çok dikkatli dezenfeksiyon uygulanması gerekir.

Virüs ısıyla ve (56 C° de 3 saat yada 60 C° de 30 dakika bekletildiğinde ölür) iyot içeren dezenfektanlarla öldürülebilir. Virüs, bulaştığı hayvan gübresinde soğuk havada 3 haftaya kadar canlı kalabilir. Virüs suda 22 C° lik ısıda 4 günden fazla canlı kalabilirken 0 C° de ise 30 gün canlı kalabilir. Ağır patojen özelliğe sahip virüs barındıran hayvan dışkısının 1 gramı 1 milyon kanatlı hayvana hastalık bulaştırabilir. Hastalığı kapmış olan kümes hayvanlarının hareketlerinin kısıtlanması (özellikle şehirler ve ülkelerarası hareketler) ve kontrol altında tutulması diğer kontrol önlemlerinden biridir.

Kuş gribi bulaşıcı bir hayvan hastalığıdır. Hastalığa sebep olan virüs sadece kuşları ve daha az olarak domuzları enfekte eder. Bütün kanatlı hayvanlar enfeksiyon için risk altındadır. Özellikle hayvanların sıkı temas içinde yaşadığı kümes hayvancılığında virüs çok kolay olarak yayılabilmekte ve kısa süre içerisinde kümes hayvanları arasında salgına neden olabilmektedir.

Kuşlarda hastalık iki şekilde görülür. Hastalığın bir şekli orta derecede şiddetle atlatılan; tüylerde kırışıklık ve yumurtlamada azalma olarak kendini gösterir. Hastalığın diğer formu ise ağır patojen özelliğe sahip virüsle görülen şeklidir ki oldukça öldürücüdür. Bu virüse yakalanan bütün kuşlar genelde hastalık etkilerinin görüldüğü ilk gün ölür. Bu hastalık şekli ilk olarak 1978 yılında İtalya'da tespit edildi.

Bu hastalık, influenzavirus A'ya bağlı olarak genellikle kuşlarda ortaya çıkar. Düzenli sürveyans çalışmaları, göçmen kuşlarda son derece geniş bir influenzavirus A havuzu olduğunu göstermektedir. İnfluenzavirusların 15 hemaglütinin alt tipinin hepsi, kuşları infekte edebilir. Kuşlara özgü bu denli çok sayıda influenzavirus olması, bunlar arasında gerçekleşen gen transferi ve yeniden eşleşme ("reassortment") sonucunda ortaya çıkan yeni alt tiplerin, insan influenzaviruslarındakinden çok daha sık olduğunu düşündürmektedir.

Su kuşları virusların doğadaki sürekliliğini sağlar. İnfeksiyon, yabanıl kuş topluluklarından kümes hayvanları gibi evcil kuşlara yayılabilir ve bu durum ciddi sonuçlar doğurabilir.