Sağlıklı bir vücut için spor yapmaya karar verdiniz. Ruhunuz buna hazır ama ya bedeniniz? Spor ayakkabılarınızı giymeden önce kalbinizi mutlaka spora hazırlayın. Memorial Hastanesi Kardiyoloji Bölümü’nden Uz. Dr. Türker Baran, spor öncesi kalp sağlığı açısından alınması gereken önlemler hakkında bilgi verdi.

Bedeniniz de Yaza Hazır Olsun

Soğuk, uzun süren bir kış mevsimini geride bıraktık. Güneşli yaz günleri geri geldi. Kışın soğuğu, metabolizmamızı yavaşlattı. Karanlık ve uzun geceler boyunca karbonhidrat ve şeker üretimimizi artırdık. Soğuk ve yağışlı havalar pek çoğumuzu dışarı çıkıp egzersiz yapmaktan alıkoydu. Kondüsyonumuz azaldı, kilo aldık. Şimdi kimimiz sağlık sebepleri, kimimiz ise estetik nedenlerden ötürü yeniden fit olmak, kondüsyon kazanmak için egzersiz yapmaya hazırlanıyoruz. Ancak bunun için bedenimizi ter dökmeye hazırlamamız çok önemli.

Kişi Önce Kendi Bedenini Tanımalı

Bir spor müsabakasında ya da antrenmanda, kimi zaman amatör kimi zaman da profesyonel bir sporcu sahada hayatını kaybedebilmektedir. Bu tür olaylarda genellikle ölüm sebebi biraz da genelleme yapılarak ‘kalp krizi’ olarak bildirilmektedir. Oysaki tanıyanlar, o kişinin daha önce bir hastalığı olmadığını anlatırlar. Peki bu kişi sporcu kimliğine rağmen, lisans alırken geçtiği onca sağlık kontrolüne rağmen nasıl olup da bir kalp hastalığı nedeni ile kaybedilmektedir?

Sağlıklı vücuda sahip insanlar trajik bir şekilde ölümle karşılaşırken kendilerini; sahillere, sahalara, spor salonlarına atan, kimisi ruhen kimisi bedenen genç bireyler aslında sonu bilinmez maceralara mı atılmaktadırlar? Ya kalp krizlerinin, hipertansiyonun travmaya uğradığı kalplerini zorlamaya, zedelenmiş kalp kapaklarını daha fazla mesai yaptırmaya hazırlanan hastaları egzersiz yapmaya davet eden hekimler gerekli önlemleri almıyor mu? Elbette hayır. Kişinin, direksiyona geçmeden önce aracını tanımak ve aksayan noktalarını kontrol ettirerek, onu nasıl kullanması gerektiği konusunda eğitim alması şartsa, vücudunu da aynı şekilde tanıması gerekmektedir.

Sporcuları Öncelikle Hangi Kalp Hastalıkları Tehdit Etmektedir?

Egzersiz sırasında vücudun toplam oksijen ihtiyacı dinlenme durumundakinin 12 katına çıkar. Bu talebi, dakikada pompaladığı kanı 42 litreye kadar artırabilen kalp karşılar. Bunu önce dakikadaki artış hızını artırarak, sonra da kasılma ve gevşeme sırasındaki hacimlerini ayarlayarak sağlar. Vücutta kan akışı bu sırada aktif olmayan kaslardan egzersize katılan kaslara kayar. Tıpkı ağırlık kaldıran kişilerin kas yapması gibi, kalp de iş yükü arttığında zamanla kas yapar. Esas olarak kanın vücuda pompalanmasından sorumlu sol karıncığın hacim ve kas yapısında artış olur. Bu artış genelde ileri boyuta varmaz, ancak uzun dönemde olumsuz gelişmelere zemin hazırlayabilir. “Atlet ya da sporcu kalbi” düzenli egzersizle sağlanabilecek, kalbin sol karıncığındaki artış ve dinlenme durumundaki kalp hızında düşüşle, yüksek tempodaki egzersizi uzun süre devam ettirebilme yeteneğinin kazanılması olarak açıklanır. Ani, beklenmedik ölümler sporcularda özellikle gençlerde nadir görülse de dramatik bir olaydır. Otuz yaşın altında ani ölüm yüz binde 2 -7 kişide görülür ki bunların % 8’i egzersizle ilgilidir. Otuz yaşın üzerinde görülen ani ölüm ise yüz binde 50-60’tır. Bu ölümlerin % 2-3’ü egzersiz sırasında meydana gelir. Otuz beş yaşın üzerindeki sporcularda en sık görülen ölümler kalbi besleyen damarlardaki (koroner arterler) hastalıklarından kaynaklanır. Aslında koroner rahatsızlıklar tüm dünyada birinci sırada yer alan bir ölüm nedenidir.

Doğumsal Kalp Hastalıkları da Sporcuları Tehdit Ediyor

Sporla yoğun olarak uğraşanlarda diğer insanlardan farklı olarak doğumsal koroner arter anomalileri de ölüm nedeni olarak üst sıralarda yer almaktadır. Otuz beş yaşın altında ise önde gelen ölüm sebebi ‘hipertrofik kardiyomiyopati’ adı verilen, kalp kasındaki simetrik olmayan kalınlaşma ile oluşan rahatsızlıklardır. Sağ kalbi tutan ve ilk belirtisi hayatı sonlandıran bir ritim bozukluğu olan aritmojenik sağ kalp displazisi de egzersiz sırasındaki kayıpların önde gelen nedenlerinden birisidir. Yine sessiz kalmayı becerebilmiş kalp kapak hastalıkları, kimi zaman gribe benzer genel yakınmalardan başka bulgu vermeyen ancak kalp kaslarında ileri derecede yetmezlikler meydana getiren kalp kası iltihaplanmaları, miyokarditler ve kardiyomiyopatiler, sağlıklı olduğu düşünülen bireylere egzersiz sırasında kötü sürprizler yaşatabilmektedir.

Basit Kontroller Hayat Kurtarıyor

Ancak tüm bu tehlikeler, kişiyi egzersiz yapmaktan alıkoymamalıdır. Yapılacak, çoğu zaman çok da zaman alıcı ve masraflı olmayan bir inceleme, kalp sağlığınızın durumunu, aktif spor yapmanıza engel bir durum olup olmadığını ortaya çıkarmaya yetecektir. Spor esnasında ani ölüm riskinin belirlenmesinde klasik fizik muayene bulgularının, rutin kan biyokimyasının değerlendirilmesi dışında istirahat EKG’si, egzersiz testi ve ekokardiyografi çok önemlidir. İstirahat EKG’sinde normal dışı değişiklikler bulunan kişiler mutlaka ekokardiyografi ile egzersiz testlerine yönlendirilmeliler. Spor uzun ve sağlıklı bir yaşam için vazgeçilmez bir gerekliliktir. Sevdiklerinizle mutlu ve sağlıklı bir hayat sürebilmeniz için spor yapmaya karar vermeniz, kendiniz için alacağınız en güzel kararlardan birisi olacaktır. Ancak unutmayın, spor yapmaya başlamadan önce ve sonrasında yaptıracağınız düzenli kontroller, sizi karşılaşabileceğiniz pek çok sağlık riskinden koruyacaktır…