acil yardım

İLKYARDIM NEDİR?

Herhangi bir kaza ya da yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin tıbbi yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması yada DURUMUN DAHA KÖTÜYE GİTMESİNİ önleyebilmek amacıyla, OLAY YERİNDE, tıbbi araç gereç aranmaksızın, MEVCUT ARAÇ VE GEREKÇELERLE yapılan İLAÇSIZ uygulamalardır.



ACİL YARDIM NEDİR?

Hasta ve yaralılara acil tedavi ünitelerinde doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir.



İLKYARDIM İLE ACİL YARDIM ARASINDAKİ FARKLAR



ACİL YARDIM;

Sağlık personeli tarafından acil tedavi ünitelerinde yapılan müdahale olmasına karşın,



İLKYARDIM;

Bu konuda eğitim almış herkesin, olay yerinde bulabildiği malzemeleri kullanarak, sağlık ekibi gelinceye kadar, yaptığı hayat kurtarıcı müdahalelerdir.





İLKYARDIMIN ÖNCELİKLİ AMAÇLARI NELERDİR?

*Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak,

*Hasta / yaralının durumunun kötüleşmesini engellemek,

*İyileştirmeyi kolaylaştırmak.

Havuz ya da denizde çırpınmakta olan kişiye suda kurtarmaalmamış kişilerin, yüzme bilseler dahi yaklaşmaması gerekir.

Bir tekne ile yaklaşmak mümkün değil ise, ipe bağlı bir can simidi ya da tahta parçası, çırpınan kişiye yardım amacı ile atılabilir.

Uzun bir sırık ya da ip ile kişiye ulaşmak denenebilir. Bunlar yapılamıyorsa, çırpınmaların bitmesi beklenir .

Tekneye ya da sahile çıkarılan kazazedenin ABC'si kontrol edilir.

Normal solunum ve dolaşım sağlandıktan sonra bilincin durumuna göre pozisyon verilir.

Üzeri örtülerek nakledilir.

Ankara Tabip Odası İlkyardım Eğitimi Komisyonu İlkyardım Eğitimi Kursu Ders Notlarından Alınmışır.

Değişik nedenlerle kalbin pompalama etkinliğinin zayıflaması, ya da, damarlarda pompalanacak yeterli kan olmaması halinde, ciltte, bilinçte ve kaslarda ortaya çıkan ilerleyici nitelikte belirtilerin tümüne şok denir. Müdahale edilmezse, belirtiler ilerler, kişi ölebilir.

Aşırı kanamalar, ishal, yanıklar, kusma, kalp krizi, aşırı korku ve heyecan, allerjik olaylar, aşırı ağrılı olaylar şok nedeni olabilir.

Şok belirtileri:

- Soğuk, soluk, nemli deri

- Eller ve ayaklarda soğuma, his kaybı

- Nabız sayısında artma, nabızın zayıflaması

- Solunumun sayıca artması, ancak yüzeyselleşmesi

- Göz kararması, halsizlik

- Bulantı, kusma

- Huzursuzluk

- Aşırı susuzluk hissi, ağızın kurumasıdır.

Başlangıçta açık ya da bulanık olabilen bilinç, zamanla kapanabilir. Şokla mücadelede temel ilke, kan kaybı varsa daha fazla kaybın önlenmesi, mevcut kanın daha hayati organlarca kullanılması için uygun pozisyon verilmesidir.

Şok pozisyonu için kazazede, bilinci açıksa sırtüstü, bilinci kapalı ise, yan güvenli pozisyonda yatırılır. Daha sonra ayakları 30 cm yukarı kaldırılır. Üzeri battaniye ile örtülür ve 112 ye haber verilir.

Şofben kazalarını tanımak için temel bilgiler

Şofben sistemleri sıcak su temini amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır.

Elektrikle çalışanlar daha çok termostat arızası nedeniyle kazan patlamalarına sebep olmakta, hastalar sıcak su yanıkları ile karşılaşmaktadırlar.

LPG ile çalışan şofbenler de bazen kazalara sebep olmaktadırlar. Ancak bu kazalar, ortamdaki oksijenin yanma sırasında tüketilmesine bağlıdır.

LPG zehirli değildir ancak 6 m2 den küçük, iyi havalandırılmamış mekanlarda şofben kullanıldığında, ortamdaki oksijen süratle tükenmekte, kazazedeler bu yüzden kaybedilmektedirler.

Şofben kazalarında alınması gereken önlemler

* Şofbeni mutlaka iyi çeken bir bacaya bağlayın.
* Şofbeni havalandırmazsanız, kapalı ve 6 m3 den küçük hacimli mekanlarda kullanmayın.
* Şofben ile tüp arasındaki LPG hortumunu 125 cm'den uzun tutmayın.
* Banyoya bolca hava girişini sağlayın.
* Banyoyu içerden kilitlemeyin
* Koku hissettiğinizde şofbeni kullanmayın.
* Banyodan uzun süre çıkmayan kişiyi kontrol edin.
* korsan tüp kullanmayın, tüpünüzü her zaman abonesi olduğunuz bayiden alın.
* Gaz kaçağını kibrit ve çakmakla kontrol etmeyin.

Yeterince ön hazırfık yapmadan egzersizlerde aşırı zorlamalar dikkatin azalmasına, kazalara ve sakatlıklara yol açabilir...

Sporun zihin ve fizik yapıyı geliştirmekte olduğu her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır.

Bununla birlikte, bu yeni uğraşıda egzersize katılan kişiler organizmalarınrn toleransları üstüne çıkabilmektedir. Yeterince ön hazırfık yapmadan egzersizlerde aşırı zorlamalar dikkatin azalmasına, kazalara ve sakatlıklara. yol açabilir.

Sakatlanmanın daha ciddi boyutlara çıkmasını önlemek bakımından ilk yardım uygulamaları büyük önem taşımaktadır.

Bu gibi durumlarda son karar her zaman hekimin sorumluluğu altındadır. Ancak hekimin hastaya ulaşıp yardımcı olmasına kadar geçecek süre içinde ilk yardımın yapılması kaçınılmaz bir zorunluluktur.

Bu güncel kitapçık en sık görülen bazı spor sakatlıklarının nedenlerini, tanıyla ilgili bazı temel bilgileri, ilk yardım uygulamalarını ve önlemler konusunda önerileri içermektedir.

Kitapçık uygun boyutlan ile her spor çantasında bulunabilir.

Öncelikle önlemlerle ilgili bilgileri incelemenizi öneririz. Kitapçığın çantanızda bulunması gerekli durumlarda anında başvurmanızı sağlayabilecektir.

AŞİL TENDİNİTİSİ

Güneşte fazla kalma sonucu ortaya çıkar. Güneş çarpması olarak da bilinir. Kazazede aşırı terlemektedir ya da terlemiştir. Vücut sıcaklığı 40 derece ya da üzerinde olabilir. Nabız hızlı, bilinç bulanıktır. Aşırı susuzluk hissi, halsizlik ve ağrılar vardır.

Bilinç kapalı ise;

Kazazede gölge, serin bir yere taşınır.

ABC kontrol edilir, serinletilir.

Bilinç açık ise

Kazazede serin bir yere taşınır, yarı oturur pozisyon verilir.

Su serpme, ıslak havlu ve hava akımı kullanılarak (yelpaze, vantilatör vb.) serinletilir, su ve alkolsüz içecekler verilir.

Fazla giysileri çıkarılır.

Ankara Tabip Odası İlkyardım Eğitimi Komisyonu İlkyardım Eğitimi Kursu Ders Notlarından Alınmışır.

Parmak, el, kol, ayak, bacak, penis, kulak, burun gibi vücut uzantılarının vücutla olan bütünlüğünün bozulmasına, organ kopması denir. Bütünlüğün bir kısım dokularla devam ettiği hallere kopma değil, kesi demek doğru olur.

Organ kopmasına müdahale edilmezse;

1. Kanama nedeniyle kazazedenin yaşamı tehlikeye girer

2. Organın kaybı fiziksel görünüm bozukluğu, işlev kaybı ve ruhsal sorunlar yaratır.

Kasıt, ya da kaza sonucu ortaya çıkacak organ kopmasına ilkyardımcının müdahalesi iki yönlü ve hızlı olmalıdır. Kanama kontrolü kadar, nakil ve ulaşılacak merkezin bilgilendirilmesi de önemlidir. Diğer ilkyardım uygulamalarından farklı olarak, organ kopmasında, kazazede ve kopmuş organın ulaştırılacağı sağlık merkezinin damar- sinir cerrahisi yapılabilecek nitelikte olması gerekmektedir. Soğuk ortamda taşınan kopmuş organ canlılığını daha uzun süre koruyacak, birleştirme sonrası, işlev de daha iyi korunacaktır.

Organ kopmasında ilkyardım uygulamaları öncelikle ABC kontrolü ile başlar. Daha sonra kazazede yatar pozisyona getirilir., bilinci açıksa sırtüstü, kapalı ise yan güvenli pozisyonda tutulur.

Ağaçlıklar arasında, kırlarda, kendiliğinden yetişen mantarların zehirsizlerini zehirlilerinden ayırmak çok zordur...

Bu sebeple, zehirsiz olduğundan emin olmadıkça kır mantarı toplayıp yememelidir. En garantisi, seralarda özel olarak yetiştirilen ve marketlerde ambalaj içinde satılan, firma adı ve adresi belli olan mantarlardan alıp yemelidir.

ZEHİRLİ MANTARLAR:

Hemen hemen bütün mantar zehirlenmelerine "Amanita Muscarina" ve "Amanita Phalloides" adı verilen iki cins zehirli mantar sebep olmaktadır.

A.Muscarina'nın zehiri yüksek ısıda bile tesirini kaybetmediğinden; bu cins mantarlar pişirilerek yense dahi üç saat içinde zehirlenme belirtileri gösterirler.

Belirtileri:

*Göz yaşarması, bol tükürük salgısı, terleme, kusma ve karın ağrısı ilk belirtileridir.
*Bu belirtileri takiben karın adalelerinde kramplar, ishal, baş dönmesi, kas seyirmesi ve göz bebeklerinde küçülme görülür.

Aman Dikkat!

*Hasta doktora yetiştirilmediği zaman şok ve koma hali kaçınılmaz olur ve solunum yetmezliğinden ölümle neticelenir.

Değişik hastalık ve zehirlenmelerde görülen bir belirtidir. Kusmaya neden olan hastalık tedavi edilmeli, vücudun kusma ile kaybetmiş olduğu sıvı ve tuzlar da karşılanmalıdır. Kusması olan hastada beraberinde baş ağrısı, karın ağrısı, ishal, halsizlik, baş dönmei, kulak çınlaması, gibi altta yatan hastalıkla ilgili belirtiler bulunabilir, mide kanamalarında kusmukla birlikte sindirilmiş kan çıkaibilir.

Kusmaya neden olan faktörün başlattığı sinirsel uyarı sonucu karın duvarındaki kaslar ile diyafragma kasını kasılması karın içi basıncını arttırınca mide içeriği yemek borusundan ağız boşluğuna ve oradan dışarı atılır. Kusma kimi durumlarda bazı zehirli maddelerin kana karışmadan dışarı atılmasını sağladığı için yararlı bir refleks olarak kabul edilebilir ama başka hastalıklara bağlı, uzun süren kusmalar vücutan sıvı ve tuz kaybına yol açtığından mutlaka doktora başvurulmalı ve kusmayı durdurucu önlemler alınmalıdır.

Kulağa nohut, mercimek gibi gıdalar, boncuk tanesi, böcek ya da bitki parçaları kaza ile kaçabilir. Özellikle böcekler hareket ve sesleri ile çok rahatsızlık verir. Su ile şişen tahıllar ve kuru baklagillerin çıkarılması çok zorlaşır. Bazen kulağı temizlemekte kullanılan pamuk, çöpler kulakta kalabilir.

Kulaktaki yabancı cisimleri çıkartmak için sivri, uzun cisimler sokmak doğru değildir. Kulak yere bakar durumda iken kulak kepçesi küçük çocukta geriye ve aşağıya büyükte geriye ve yukarıya çekilerek cisim çıkarılır. Böcekler ışık tutularak dışarıya çıkarılabilir. Başarı olunamazsa kişi nakledilir.

Ankara Tabip Odası İlkyardım Eğitimi Komisyonu İlkyardım Eğitimi Kursu Ders Notlarından Alınmışır.

Mümkünse hastadan, kıymığın ne gibi bir madde olduğunu öğrenin. Eğer cam parçası batmışsa, bunun daha fazla zarar vermesi mümkündür. Bu nedenle kendiniz çıkarmaya çalışmayın ve bir hastaneye veya doktora başvurun.

■ Eğer kıymık cam değilse ve ucu dışandaysa, bunu cımbız kullanarak çıkarın. Ama daha önce cımbızın ucunu alevden geçirerek steril (mikropsuz) duruma getirin, soğutun ve daha sonra kıymığı çıkann.

■ Eğer kıymık tamamen deri altındaysa, ucu sivri bir dikiş iğnesini alevden geçirerek veya birkaç dakika antiseptik bir sıvı içerisinde tutarak steril duruma getirin. Kıymığın battığı bölge üzerine bir buz parçası koyun ve bölgenin hafifçe uyuşmasını, sonra da iğneyle deri yüzeyini hafifçe parçalayarak kıymığın açığa çıkmasını sağlayın. Kıymığın ucu açığa çıktıktan sonra, yine steril duruma getirilmiş bir cımbızla tutup çıkann. Bölgeyi su ve sabunla yıkayın, üzerine antiseptik bir krem sürün.

Yüksekten düşen, üzerine bir cisim düşen, trafik kazası geçiren kazazedelerde kırık, çıkık ve burkulmalara sıklıkla rastlanır. Kırıklar, büyük kemik kırıklarında görülebilen iç kanamalar dışında, hayatı doğrudan tehdit etmeyen olaylardır. Bununla birlikte, hatalı yaklaşımlar sonucu bir boyun ya da omurga kırığı olan kazazede felç kalabilir, kol yada bacak kemiği kırık bir kazazedede kol ve bacak damarları ve sinirleri kesilip durum ağırlaşabilir, yerine takma çabası içine girilen omuz çıkığı ameliyatla dahi düzelemeyecek hale gelebilir.

Kırık, çıkık, burkulma gibi kemik ve eklemi ilgilendiren olaylarda ilkyardımcının temel hedefi, sorunlu vücut uzantısı ya da bölümünü hareketsiz hale getirerek, kazazedenin durumunun kötüleşmesini önlemek, ağrısız ve güvenli bir şekilde naklini sağlamaktır.

Kemik bütünlüğünün çarpma ya da düşme sonucu ortadan kalkmasına kırık denir. Kırık kemik parçaları cildi delerek dışarıya çıkmış ise buna açık kırık, cilt sağlam ise kapalı kırık olarak tanımlanır.

Aşağıdaki maddelerin birkaçının varlığında kırıktan şüphelenmek gerekir.

- Düşme, üzerine düşme, çarpma tarif edilmesi

- Sorunlu bölgede hareketle ya da temasla çok şiddetlenen ağrı

Bir ya da birkaç kas grubunda birdenbire ve istemimiz dışında olan kısa ya da uzun süreli kasılma kramp olarak tarif edilir. Zorlu antrenman yorgunluk ya da tuz kaybı kramplara yol açabileceği gibi hiç bir neden olmadan da gece uykuda olabilir. En çok ayak ve baldır kaslarında olur. Bazen 10 dakika kadar devam edebilir. Yaşlı kişiler, hamileler, şeker hastalığı olan damar hastalığı olan hastalarda daha sıklıkla görülür. Suni böbrek tedavisi görenlerde de ağrılı kramplara kaslardaki oksijen miktarının yetersizliği yol açmaktadır. Kanda kalsiyum azalması "tetani" denen kramplarla kendini gösteren önemli durumlar yaratır. İshal, kusma ya da terleme basıncının yüksek olması kanda potasyum miktarının düşük olması da kas kramplarına ortam hazırlar. İlaçlarda krampların ortaya çıkmasında kolaylık yaratırlar.

— Kişiyi sakin olarak yatırınız.
— Bir elinizle kramp girmiş ayak uçundan tutup yukarı doğru bükerek normal durumuna getirmeye çalışınız. Diğer elinizle baldır kısmına hafifçe bastırınız.
— Eğer yüzüyorsanız sırt üzen yatarak dinleniniz.
— Sırt üzen yüzerek karaya çıkmaya çalışınız.
— Kramp girmiş kasın bir kaç yerini çimdikleyiniz.

Kanın, normal olarak içinde bulunduğu kalp ve damarlardan dışarıya çıkmasına kanama denir.

Nedeni ve yeri ne olursa olsun, durmayan ya da durdurulamayan her kanama, şok, hatta ölüme yol açar. Kazalarda ölümlerin önemli bölümü bir kanamadan kaynaklanır. Kanama kontrolü bir ilkyardımcının en çok gereksinim duyacağı ve kullanacağı becerilerdendir.

Kanamaları zedelenmiş damar çeşidine göre üçe ayırabiliriz;

1. Kılcal damar kanamaları: Kılcal damarlar hücrelere ulaşan son damar uzantılarıdır. Çok ince olup içlerinde çok az kan bulunduğu için zedelenme, kesilmelerinde ancak sızıntı tarzında ve hafif bir kanama olur. Bir kesi ya da darbe sonrası ortaya çıkabilir. Hemen her zaman, dış müdahale olmasa bile, kendiliğinden sona erer. Hayati tehlike yaratmaz.

2. Toplardamar kanamaları: Toplardamarlar hücrelerden dönen kanı kalbe taşıyan, düşük basınçlı kan akımı olan damarlardır. Cilde yakın, yüzeysel toplardamarlar kol ve bacak, el, ayak sırtında rahatça seçilebilir. Toplardamar kesileriyle olan kanamalarda koyu renkli, taşma tarzında kan kaçışı görülür. Çoğu kez doğrudan baskı uygulayarak kontrol altına alınabilir. Genellikle yaşamı tehlikeye sokmaz.

Şiddetli göğüs ağrısına şok belirtileri eklenen bir kişinin kalp krizi geçiriyor olabileceği düşünülmeli, sakinleştirilmeli, oturtulmalı ve nakledilmelidir.

Ankara Tabip Odası İlkyardım Eğitimi Komisyonu İlkyardım Eğitimi Kursu Ders Notlarından Alınmışır.