Çene eklemi (TME eklem) kulağın hemen önünde yerleşmiş olan, dönme ve kayma hareketi yapabilen bir eklem.. Temporal kemik (kafatasının altında ve yanında) ve alt çene kemiği (mandibula) arasında oluştuğu için bu ekleme temporamandibuler eklem adı verilmiş. Her iki kemik yüzeyi arasında ortası çukur kenarları kalın bir çukur bulunmakta.



Çene eklemi rahatsızlıkları çok sayıda nedenden ötürü kaynaklanıyor olabilir. Bazı durumlarda tedavide olduğu gibi, tanıda da kulak burun boğaz uzmanı, fizik tedavi uzmanı, psikolog ve psikiatrislerden konsültasyona ihtiyaç duyulabilmektedir.

Çene Eklemi Hastalıklarının Sebepleri
Genellikle uyku sırasında görülen ancak gündüz veya gece meydana gelebilen diş sıkma alışkanlığına brusizm diyoruz. Uykuda dişlerinizi sıkıyor veya gıcırdatıyorsanız, çene ve yüz kaslarında yorgunluk ve hassasiyet oluşabilir. Uyandığınızda yüzünüzün her iki tarafında ağrı hissedebilirsiniz. Dişlerin kapanışının bozuk olmasının TME rahatsızlıklarına sebep olup olmadığı konusu tam olarak açıklığa kavuşturulmamış olmakla birlikte, TME hastalığının gelişimine katkıda bulunan bir faktör olarak düşünülmektedir. Çene eklem ve fonksiyonlarını sağlayan kasların incinmesi TME rahatsızlıklarının ortaya çıkmasını sağlayan en önemli etkendir. Bu yaralanmalar; spor, şiddet olayları, otomobil kazaları, sert gıdaların ısırılması ve düşme gibi durumlarda ortaya çıkabilir. Yaşadığımız olayların yarattığı stres TME rahatsızlığının gelişiminde büyük bir rol oynar. Gergin bir insan çiğneme kaslarını aşın kullanır (dişlerini sıkarak veya gıcırdatarak). Bu durum sıklıkla kaslarda ağrıya neden olur. Bu durumun diğer bir etkisi de baş ağrısına sebep olmasıdır. Ağrılı kaslara sahip birisi, bu durumu tolere edebilmek için çene hareketlerini değiştirecektir. Yine çiğneme kaslarından birisi olan pterigoid lateral kasın kasılmasına bağlı olarak disk öne ve içeriye doğru çekilecektir. Bu çene fonksiyonlarında ahengi bozacak ve kas rahatsızlıklarını artırmakla kalmayıp, normal eklem hareketini de etkileyecektir. Ağzın uzun süre açık kaldığı diş tedavileri sonrası çiğneme kaslarında ağrı ve hassasiyet oluşabilir. Bu durum genellikle bir-iki gün içinde normale döner. Eğer ağrılar devam ederse temporamandibuler rahatsızlığı yönünden değerlendirilmelidir. Yanlış ve aşırı miktarlarda kullanılan ilaçlar anormal çene fonksiyonlarına katkıda bulunabilir. Yine, parkinson, myastania gravis ve felç gibi nörolojik hastalıklar kontrolsüz aşırı çene hareketlerine sebep olabilir.

Çene Eklemi Rahatsızlıklarının Belirtileri
Eklem Ağrısı; Eklemde ve çevresinde meydana gelen ağrı en yaygın belirtidir. Genellikle çene açılırken ve kapanırken meydana gelir, ancak istirahat durumunda da oluşabilir.



Baş Ağrısı; Çoğu eklem hastasında çeşitli derecelerde baş ağrısı görülebilir. Kaslardaki gerginlikler genellikle uzun süren baş ağrısı ile birliktedir ve çiğneme, konuşma, yutkunma gibi durumlarda ağrıya sebep olabilir.



Eklem Sesi; Eklem hastaları sıklıkla tıkırtı (kliking) ve hışırtı (krepitasyon) şeklinde sesler duyarlar. Tıkırtı tarzında sesler toplumda çok yaygındır ve nadiren önemli sonuçlar ortaya çıkarır. Ancak hışırtı tarzındaki sesler eklem ve diskin yapısının bozulmuş olabileceğini gösterir ve daha ciddi bir durumdur. Hangi ses bulunursa bulunsun, tedavi gereksinimi açısından çene cerrahisi uzmanına muayene olmanızı öneririz.



Çeneyi Açma ve Kapama Güçlüğü; Çene açılırken eklem öne ve aşağı doğru bir kayma hareketi yapar. Bu hareketin yumuşak ağrısız ve sessiz olması beklenir. Ancak eğer disk normalden önde konumlanırsa, ağrı, ağız açılırken bir tarafa kayma ve ağız açıklığında kısıtlanma gibi belirtiler ortaya çıkabilir.



Çiğneme ve Isırma Güçlüğü; TME hastalığının temel belirtilerinden biri çiğneme ve ısırma sırasında ağrı oluşmasıdır. Ayrıca yemek yeme, çiğneme gibi aktivitelerin yapılması da güçleşir.

Tedavi Seçenekleri Neler Olabilir ?
Öncelikle hekiminiz tarafından size uygun tedavi protokü, eklem rahatsızlığınızın tipi ve sebepleri belirlendikten sonra hazırlanır.



İlaç tedavisinde ağrı kesiciler, kas gevşeticiler ve düşük dozda anti-depreranlar önerilebilir. Kas ve İskelete ait olumsuzlukların giderilmesinde fizyoterapinin önemli rol oynadığını ifade etmek mümkündür. Amaç, anlaşıldığı üzere hasta şikayetlerinin indirgenmesi, kaslardaki gerginliğin giderilmesi, kasın yüksek aktivitede olduğu durumların engellenerek eklem hareketlerinin yeniden düzenlenmesi, ağrı, kas spazmı ve ödem varlığının giderilmesi, ve dolayısıyla normal fonksiyonlara geri dönülmesi hedeflenmektedir. Ortopedik aperey tedavisi olarak öngörülen yöntemlerde gece koruyucusu olarak da isimlendirdiğimiz aygıtlar, alt ve üst Çeneden alınan ölçülerle edinilip, gece boyu, kimi ciddi vakalarda gün içinde de hastalara kullandırılmaktadır. Böylelikle dişlerin gece boyunca sıkılması ya da gıcırdatılması önlenebilmektedir. Kimi boyun ve kas egzersizleri, eklem bölgesine sıcak uygulama yöntemleri, kas gevşemesi ve kan dolaşımını hızlandırması yönüyle önemli olabilmektedir. Dişlerin çiğneyici yüzeylerinden aşındırma yapıldığı durumlara nadiren başvurulmaktadır. İleri vakalarda artrosentez ve lavaj dediğimiz eklemin iğne ile yıkanması ya da cerrahi yaklaşımlara gereksinim duyulmaktadır. Daha önce de belirttiğimiz üzere temporamandibuler eklem problemleri multidisipliner bir konudur. Kulak burun boğaz uzmanı, çene cerrahisi, fizik tedavi uzmanı, psikolog ve psikiatrislerden kosultasyona başvurulmalıdır.



Düşünür, küçük kararları aklınızın, büyük kararlarınızı yüreğinizin sesini dinleyerek verin demiş, doğru demiş, sonradan çene ekleminizin sesini dinlemektense !!!



Sevgiyle kalın...


M. Deniz KAYNAK
Diş Doktoru