Yanmalar ve haşlanmaları tanımak için temel bilgiler:

Yanık kendisini meydana getiren fiziksel etkenin adıyla anılır. Yanıkları, sıcak su yanıkları, sıcak buhar yanıkları, sıcak yüzey yanıkları (soba, ütü, ısıtma paneli), alev yanıkları (ocak, soba, mangal), elektrik yanıkları ve kimyasal maddelerin meydana getirdiği yanıklar şeklinde ayırabiliriz.

Yanığı oluşturan fiziksel etkenin vücutta meydana getirdiği tahribat, deri, deri altı ve daha derindeki kas ve kemiklerin olaydan zarar görmesiyle sonuçlanır. Bu harabiyetin oluş şiddeti, etkenin enerji olarak yoğun oluşuna ve etkenin vücuda temas süresine bağlı olarak değişir.

Bu bakımdan yanıklar üç gruba ayrılmıştır:
1. Derecedeki yanıklarda deri yüzeysel olarak etkilenir. Tüm deri katları olaydan zarar görmez. Gözle bakıldığında derinin kızardığı görülebilir. Uzun süre güneşte yatan bir insanın
derisinin kızarması, birinci derece yanığa örnektir.

2. Derecedeki yanıklar derinin en üst tabakası olan ve ortalama 1,5 mm. kalınlığındaki epidemis tabakasının tamamen harap olması anlamına gelir. Bu tür yanıklarda, deri yüzeyinin hemen altına toplanan serum sızıntısı içi sıvı dolu kabarcıklar oluşturur. Bu sıvı tabakasının üstünü örten zar, tamamen ölmüş deri tabakasından oluşur.

3. Derecedeki yanıklar derinin tüm katlarını ısıl etken nedeniyle tamamen tahrip olması demektir. Yanığı doğuran etkenin deriye temas süresinin uzun olduğu anlaşılır. Bölge bu nedenle tamamen kömürleşir. Yara içine bakıldığında kasların ortay çıktığı, bazen kemiklerin bile kömürleştiği görülebilir.

Yanığın derinliği yanında yanık yüzeyin genişliği de çok önemlidir. Gerek birinci, gerekse ikinci ve üçüncü derece yanıklarda yanık yüzeyinin genişliği kazazedenin hayatta kalma şansıyla doğrudan bağlantılıdır.
Bebeklerde yüzde 10, erişkinlerde yüzde 20’den geniş yanıklar muhakkak yataklı kurumlarda tedavi edilmelidir.

Yanık, insanı dış etkenlerden ve bakterilerden koruyan bir organ olan deriyi devre dışı bıraktığı için hastalar kolayca enfeksiyon tehlikesiyle karşı karşıya kalırlar. Yanık olan yüzey bakteriler tarafından kısa süre içinde işgal edilerek bölge iltihaplanır. Bu bölgede mikroplardan açığa çıkan zehirli maddeler (toksinler) tüm vücuda yayılarak hastaların vücut direncinin kırılmasına ve ağır bir sistemik iltihap tablosunun ortay çıkmasına sebep olur. Diğer taraftan bu açık yüzeyden dışarı sızan serum, vücut sıvılarının süratle azalmasına yol açar.
Vücutta kaybolan gündelik sıvı miktarı yanık yüzeyinin genişliğine bağlıdır ve 1 - 9 litre arasında değişir. Bu açığın kapatılmaması dolaşımın zayıflamasına ve böbreklerin iflasına giderek ölüme sebep olur.

Güneş Yanıkları
Güneş yanıkları yalnız ışınları nedeniyle değil bazı güzellik salonlarında cildi esmerleştirmek için yapılan UV radyasyonlarıyla (solaryum) da oluşturulabilir. Bu konuda bilinmesi gereken bazı olgular vardır:
- Derinin kısa süreli olarak güneş ışınlarına maruz kalması bazı vitaminlerin oluşmasına ve kemiklerin sağlıklı büyümesine yarar.
- Ancak uzun süreli güneş ışınına maruz kalmak deri kanserine, derinin erken yaşlanmasına neden olur.
- Güneş ışınlarına ultraviyole ışınları denir.

İki Tür UV Işını Vardır.
- UVA denen ışın, güzellik salonlarında esmerleştirme için kullanılır. Ancak bu ışınlar diğerlerinden daha derin katlara nüfuz eden deri kanserine, deri yaşlanmasına gözlerin zedelenmesine ve derinin bağışıklık direncinin azalmasına sebep olur.
- UBV denen ışın deri kanseri yapan ve deriyi yakın ışın türüdür.

Yanmalar ve haşlanmalarda alınması gereken önlemler nelerdir?
- Kibrit, çakmak ve ateş yakma gereçlerini ortalıkta bırakmayın.
- Devamlı sıcak suyunuz varsa derecesini 50 dereceden yukarıya ayarlamayın.
- ısıtıcıların etrafına direkt teması engelleyen barikatlar koyun.
- Sıcak sıvıları çocuklardan uzak tutun.
- Bebeğe mama verirken yemeğin, yıkarken de suyun ısısını bilen.
- Ocak üstündeki tava saplarını, çocukların erişemeyeceği şekilde yerleştirin.
- Yatakta sigara içmeyin.
- Sıcak tencere ve su kaplarını tezgahların kenarına yakın koymayın.
- Kullandığınız güneş yağının UVA ve UVB ışınlarını tamamen engellediğinden emin olur.
- Satın aldığınız güneş gözlüğünün UV ışınlarını engellediğine emin olun.
- Evde daima dolu bir yangın söndürücü bulundurun.

Yanmalar ve haşlanmalarda yapılması gerekenler nelerdir?
- Yanığa elle dokunmamaya çalışın.
- Yanığın derecesini saptayın.
- Yanık bölgesini derhal musluk suyuyla soğutun.
- Yanık bölgesini steril olduğunu bildiğiniz pansuman malzemesiyle örtün.
- Sadece kızarıklık varsa yanığı bol su ve sabunla yıkayın.
- Evde tedavi etmekten kaçının.
- Tam teşekküllü bir hastanenin acil merkezlerine başvurun.
- Şehir dışı yörelerde sağlık ocaklarına başvurun.
- Acil ambulans isteyin.
- Kazaya uğrayan kişiyi aşırı sıcak ve aşırı soğuk ortamda tutmayın.
- Tetanoz aşısı olmayı / yaptırmayı unutmayın.

Yanmalar ve haşlanmalarda yapılmaması gerekenler nelerdir?
- Yanık yüzeyini direkt buzla temas ettirerek soğutmaya kalkışmayan.
- 2. derece yanığı dezenfektanla temizlemeye çalışmayın (alkol, tentürdiyot, savlon).
- Yoğurt, yağ, sabun, diş macunu, yağlı kremler vb. yabancı maddeler sürmeyin.
- İçi sıvı dolu su kabarcıklarını patlatmayın.
- Eczane veya pansumancıya gitmeyin, doktora gidin.
- Yanık yüzeyine hava üflemeyin.
- Yanık yüzeyine çıplak el, parmak gibi mikropsuz olduğundan emin olmadığınız şeyleri temas ettirmeyin.
- Yanık yüzeyine yapışan kumaş vb. şeyleri kazıyıp kaldırmaya çalışmayın.
- Evde tedavi yapmaya kalkışmayın.