Tıp araştırmaları labirentinde yolculuk

Sağlık haberleri bazen birbiriyle çelişir; bir haberde sağlığınız için iyi olduğu billdirilen bir durum diğerinde olumsuz olarak nitelendirilir. Birbiriyle çelişkili tıbbi bildiriler çok iyi eğitim görmüş kişilerin bile neye inanacakları ve ne yapacakları konusunda kafasını karıştırmaktadır.

Birçok kişi sağlık konusuyla ilgilenmektedir. Günümüzde tüketiciler, binlerce kitap, video kaset, CD-ROM, dergi, gazete ve televizyon kanallarından, başkalarından ve internetten sağlıkla ilgili bilgi sahibi olabilmektedir. Çelişkili bilgiler olduğuna dikkat çekilmesine karşın güvenilir olanı ayırt edebilmek çok zor olabilir.

Bazı kişiler sağlıkla ilişkili haberlerin medya kanalıyla en etkili biçimde duyurulduğuna inanmaktadır. Çoğunlukla, televizyon haberlerinde ya da gazete ve dergilerde yer alan sağlık haberlerinin güvenilir olduğu düşünülür; amaçları bilimsel araştırmaları bildirmektir. Tıbbi araştırmalarla ilgili bir haber duyduğunuzda ya da okuduğunuzda daha fazla bilgi edinmeniz için akılda tutmanız gereken birkaç nokta bulunmaktadır.

HAKEM DEĞERLENDİRMESİ NEDİR?

Bazı tıp dergileri, orijinal araştırma metninin önemini ve kalitesini belirlemek amacıyla hakem değerlendirmesi yöntemini uygular. Dergi editörleri, tıbbın belirli alanlarında yetkin oldukları kabul edilen kişiler arasından hakem değerlendirmesini yapacak olan uzmanları seçerler. Hakem değerlendirmesi yapılan araştırma makaleleri, o konuda bilgili uzmanlar tarafından incelendiğinden çok güvenilir olarak kabul edilir.

ÇALIŞMA TASARIMI:

Birkaç çalışma tasarımı vardır. Çalışmanın nasıl gerçekleştirildiğini bilmek, araştırmacıların, editörlerin ve gazetecilerin araştırmanın gücü ve sonuçların güvenilirliği konusunda karar vermelerine yardımcı olur.

· Rasgele Yöntemli Kontrollü Deneme; ilaç ya da başka bir tedavi en az iki grubun karşılaştırılmasıyla denenir; deney grubu ve karşılaştırma için gözlem yapılan kontrol grubu; çalışmalar çoğunlukla çift-kör yöntemlidir; araştırmacıların ve katılımcıların tedavi konusunda bilgisi yoktur; etkili tedavileri belirlemek için en iyi tasarım olarak kabul edilir.

· Çapraz Geçişli Deneme; katılımcılara birbiri ardına 2 ya da daha fazla tedavi uygulanır ve ilaç tedavilerinin karşılaştırılmasında kendilerinin kontrolleri olurlar.

· Kohort Çalışması; hastalık ya da başka sonlanımlar gelişen kişilerin oluşturduğu grupların uzun süre izlenmesi; ileriye dönük (henüz sonuç yok) ya da geriye dönük (sonuç elde edildikten sonra bilgi toplanır) olabilir.

· Vaka-Kontrol Çalışması; hastalık saptanan katılımcıların (vakalar) hastalık bulunmayanlarla (kontroller) karşılaştırılıp ilişkili risk etmenlerinin araştırıldığı geriye dönük çalışma.

· Enine-Kesitsel Çalışma; belirli bir zaman süresinde ya da noktasında bir grup üzerinde yapılan çalışmadır; değişkenlerin birbiriyle ilişkili olup olmadığına karar vermek için yapılabilir, ancak nedeni belirlemek için kullanılamaz.

· Vaka Serileri; belirli bir tıbbi sorunu olan ya da belirli bir tıbbi işlem uygulanmış bir hastanın özelliklerini tanımlar.

· Meta-Analiz; çalışmaların sistematik olarak gözden geçirilmesidir; merak edilen tüm sorulara yanıt bulabilmek amacıyla 2 ya da daha çok çalışmanın sonuçları biraraya getirilir.

· Maliyet-Etkinlik Analizi; tedavinin yararıyla maliyeti karşılaştırılır.

ÇALIŞMA TİPLERİ:

* Laboratuvar Deneyleri; hayvanlar, canlı dokular, hücreler ve hastalığa neden olan etmenler üzerinde yapılan çalışmalar
* Epidemiyolojik Çalışmalar; hastalığa ilişlkin risk etmenleriyle tahmin etmenlerinin araştırılması
* Kontrollü Klinik Denemeler; deney grubu ile kontrol grubunun karşılaştırıldığı çalışmalar