Aşılama çocuk hekimliğinin önemli bir uygulama alanıdır. Ancak, yetişkinler için yeterince önem verilmemekte ve uygulama yetersiz kalmaktadır. Oysa her yıl önemli sayıda yetişkin, aşı ile önlenebilir hastalıklar nedeniyle ciddi sorunlar yaşamakta veya kaybedilmektedir.



ERİŞKİNLERDE AŞILAMANIN ÖNEMİ VE DURUMU
Yetişkinlerde aşılamanıın yeterli düzeyde yapılmamasının nedenlerinden biri gerek hekimlerin gerek toplumun bu konudaki bilgi eksikliğidir. Yan etkiler konusundaki endişeler, erişkinler için aşı bedelinin sigorta ve resmi kuruluşlar tarafından karşılanmıyor olması gibi diğer bazı faktörler de yetersizlikte rol oynamaktadır.. Aşı ile önlenebilir hastalıkların neden olduğu büyük harcamalar yanında toplum ve bireylerin sağlığı açısından yararı gözönüne alınırsa, erişkin aşılaması önemle üzerinde durulması gereken bir konudur.

ERİŞKİNLERDE UYGULANAN AŞILAR
Rutin Aşılama
Genel olarak bir erişkinin tetanoz, difteri ve ileri yaşlarda daha ağır seyreden kızamık, kabakulak, kızamıkcık hastalıkları için immün olması gereklidir Kişi toplumda belli aşıların uygulanmaya başlandığı yıllardan önce doğmuşsa doğal yoldan bu infeksiyonları geçirmiş ve immün olabilir ama geçirmedi ise duyarlıdır (kızamık, kabakulak ve kızamıkcık için olduğu gibi).
Yetişkin, çocukluk çağında aşılanmış olsa bile rapellerin yapılıp yapılmadığı önemlidir. Tetanoz da olduğu gibi erkekler askerlik döneminde aşılanmış olabilir ama kadınlarda genellikle rapelin yapılmaması nedeniyle immünite azalmıştır.
Kızamıkcık immünitesi doğurganlık yaşındaki kadınlar için ayrı bir önem taşır. Hepatit B de aşı ile önlenebilen kronik hepatit, siroz, hepatosellüler karsinom gibi ciddi problemlere yol açan bir hastalıktır. Sağlıklı bir genç erişkin yukarıda sayılan hastalıklar için immün değilse aşılanması önerilir .
Sağlıklı erişkin 65 yaş ve üzerinde ise, bu yaşlarda pnömokoksik pnömoniden ve influenza komplikasyonlarından ötürü mortalite ve morbiditenin yüksek olması nedeniyle pnömokok aşısı ile ve her yıl tekrarlanmak üzere influenza aşısı ile aşılanmalıdırlar. Tetanoz için de primer aşılanmanın tamamlanmış ve 10 yılda bir rapel dozunun yapılmış olması gerekir. Pnömokok infeksiyonları ve influenza için risk oluşturan hastalıkların daha sık görülmeye başlaması nedeniyle 50 yaştan itibaren erişkinler risk faktörleri açısından ayrıca değerlendirilmelidir .
Sağlıklı bir erişkinde yapılması gereken ve önerilen aşılar Tablo 1 de gösterilmiştir.

Özel durumlarda aşılama
Bazı özel sağlık problemlerinin olduğu durumlarda (diabet, aspleni, renal yetmezlik ve diyaliz, kronik akciğer hastalıkları, siroz, alkolizm, organ nakli, malign hastalıklar, HIV infeksiyonu gibi) belli infeksiyon hastalıklarına duyarlılık artmaktadır.
Yaşam tarzı (homoseksüel olma, intravenöz ilaç bağımlılığı, fazla sayıda farklı insanla cinsel ilişkide bulunma gibi), yaşam koşulları (huzurevinde, akıl hastanesinde, hapishanede veya sokakta yaşama), meslek (sağlık personeli, veterinerler, laboratuvarlarda çalışanlar, avcılar, askerler...), seyahat, göç gibi faktörler de bazı infeksiyon hastalıklarına yakalanma riskini artırmaktadır.
Yukarıda sayılan özel durumlarda yapılması gereken ve önerilen aşılar Tablo 1 de gösterilmiştir.

PASİF BAĞIŞIKLAMA
İmmünglobülinler
İntramuskuler olarak uygulanan immünglobülinlerin serum tepe değerine ulaşması 72 saatte olur ve yarılanma ömrü 23 gündür. Temastan sonra yeterince erken kullanılırsa, kızamık ( 6 gün içinde uygulanmalı ) ve hepatit A için ( 2 hafta içinde uygulanmalı) hastalığı önlemede ve seyrini hafifletmede yararlı olmaktadır. Diğer kullanım alanı antikor eksikliği hastalıklarıdır .

İntravenöz yolla kullanım için modifiye edilen immünglobülinler (IVIG) ise antikor eksikliği hastalıklarında, idiyopatik trombositopenik purpura ve Kawasaki hastalığının tedavisinde, proflaksi için kronik lenfositik lösemi ve kemik iliği nakli yapılan hastalarda kullanılmaktadır.

Spesifik İmmünglobülinler
Doğal yolla veya immünizasyon ile yüksek antikor düzeyi oluşturulan donörlerden hazırlanan bu preparatların başlıca kullanım alanları ise şöyle sıralanabilir: Hepatit B immünglobülin (HBIG) HBs antijeni pozitif anneden doğan bebeğe veya HBs antijeni pozitif kanla temas halinde yada akut HBV infeksiyonlu kişi ile cinsel ilişki durumunda; Rabies immünglobülin (RIG) kuduz profilaksisinde; Tetanoz immünglobülini (TIG) ciddi ve kontamine yaralanmalarda tetanoz için aşılama eksik ise veya aşılanma ile ilgili bilgi yoksa; Varicella zoster immünglobülin (VZIG) duyarlı kişilerin varisella ile temasında proflaksi için kullanılır .

Her hekim poliklinikte veya yataklı kurumlarda karşılaştığı sağlıklı ve hasta erişkinleri aşı ile önlenebilir hastalıklara karşı bağışık olup olmadıkları açısından değerlendirmeli, hastayı bu hastalıklar ve komplikasyonları açısından bilgilendirmeli ve aşılanma konusunda uyarmalıdır.









Tablo I - Erişkin bağışıklaması için öneriler :

Hasta grubu Önerilen aşılar* Diğer önerilenler* Sağlıklı erişkinler

Adölesan ve genç erişkinler Td**, MMR, hepatit B,

primer aşılamaların tamamlanması Varicella

50 yaş Td, pnömokok ve influenza için

risk açısından değerlendirme Varicella

65 yaş ve üzeri Td, influenza, pnömokok

Hamile kadınlar Daha önce aşılanmamışlarda Td

tercihen 2. ve 3. 3 aylık dönemlerde

olmak üzere uygulanabilir.

MMR kontrendikedir. Rubella anti-

koru ve HBsAg tayini yapılmalıdır.

Özel sağlık sorunlu hastalar

Diabet, kronik kardiyovasküler

ve pulmoner hastalık Pnömokok, influenza

Fonksiyonel veya

anatomik aspleni Pnömokok, influenza HibV, Menengokok

Renal yetmezlik ve diyaliz Pnömokok, influenza, hepatit B

Alkolizm, siroz Pnömokok, influenza Hepatit B

Organ nakli Pnömokok, influenza HibV

HIV infeksiyonu ve AIDS Pnömokok, hepatit B IG (kızamık), VZIG

Meslek grupları

Sağlık personeli Hepatit B, influenza, MMR Varicella

Yuva personeli MMR, polio, influenza Hepatit B, bağışıklığı olmayanlara hepatit A

Laboratuvar personeli Hepatit B

Yaralanma Td TIG

Hayvan ısırması Td Kuduz aşısı, RIG

Özel yaşam tarzı olanlar

Intravenöz ilaç bağımlıları Td, hepatit B

Homoseksüel / biseksüel erkek-

ler genelev kadınları, çok

sayıda cinsel partneri olanlar Hepatit B

Özel koşullarda yaşayanlar

Huzurevinde yaşayanlar Influenza, pnömokok

Mahkumlar,

akıl hastanesinde yaşayanlar Hepatit B

Uluslararası seyahat Gidilen ülkeye göre uygun aşılar



*Td : Tetanoz toksoidi ve yetişkin için azaltılmış doz difteri toksoidi aşısı
** : Td aşısı temin edilemiyorsa yerine T (tetanoz toksoidi aşısı) yapılabilir.
MMR : Kızamık, kabakulak, kızamıkcık aşısı (İngilizce adlarından kısaltma)
HBsAg : Hepatit B virüs yüzey antijeni
HibV : Haemophilus influenzae tip b aşısı
IG : Immünglobülin
VZIG : Varicella zoster immünglobülin
RIG : Rabies immünglobülin