İnsanlar yaşadıkları ortamın düzeni ve sürekli olmasını isterler ve bunun gereksinimini duyarlar. Yarının şu anın devamı olmasını, kesintisiz bir yaşamı arzularlar. Kişinin yaşamını, yaşam döngüsünü tümü ile değiştiren olaylar, kişinin yaşamında önemli yeri olan kişilerin yitirilmesi ve/veya buna neden olaylar insanda ciddi, zaman zamanda kalıcı psikolojik yaralanmalara neden olur.

Psikolojik travma; kişinin duygusal, fiziksel ve zihinsel bütünlüğünü zedeleyerek, yaşantısına darbe vuran ve ruhsal bozukluklara iten dramatik olaylardır.

Travma sonrası stres bozukluğu savaş, kaza, terör, saldırı, tecavüz gibi gündelik yaşamın dışındaki yaşantılardan sonra ortaya çıkabileceği gibi, deprem, sel, yanardağ patlamaları gibi doğal afetlerin ardından ortaya çıkabilen ve psikolojik travmaların yarattığı ruhsal sorunlardır.

Travma sonrasında;
Anılar çok canlıdır, olayı anımsatan ve tekrarlayan rüyalar sık görülür. Olayı anımsatan en ufak bir hatırlatıcı karşısında olayın tekrar yaşanması ve gerginlik hissi yaygındır, Stres veren yaşantıyla ilgili olan her türlü hatırlatıcıdan kaçma dikkat çeker, Psikolojik duyarlılık ve uyarılmada artma görülür; duyarlılığı ve uyarılmayı arttıran semptomlardan da mutlaka ikisi görülür.

Bunlar;

* Uykuya dalma ve uykuyu sürdürmede güçlük
* Patlama halinde kızgınlık ve sinirlilik
* Konsantrasyon güçlüğü
* Aşırı şaşkınlık
* Aşırı temkinlilik

Travma sonrasında kişi izlendiğinde ya da yakınlarının ifadelerinde travma öncesi ile travma sonrası kişilik özellikleri arasında tanı konacak kadar büyük bir farkın olduğunu gözlediklerini bildirilir.

Dış dünyaya karşı kızgınlık, sosyal yaşamdan geri çekilme, boşluk, ümitsizlik duyguları, gerçek ve görünürde bir neden yokken sürekli tehdit algısı içindeymiş duygusu taşıma sık sık ifade edilen ve gözlenen semptomlardır.

Yaşanan travmatik olaydan sonra yaşam artık travmadan önceki yaşam ve travmadan sonraki yaşam olarak ikiye ayrılmıştır.

Travmatik olaylar kişilerin yaşamında kaçınılmaz bazı değişikliklere neden olur. Değişen roller, iş sorunları, ekonomik sorunlar, okul sorunları, göç, sosyal desteğin azalması, sağlık sorunları, aile içi ilişkilerde ortaya çıkan sorunlar gibi.

TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ

* Hayatta kaldığı için kendini suçlu hissetme
* Olayın yaşanmasına ve neden olanlara kızgınlık
* Yaşamla ilgili umutlarını yitirme
* Amaçların anlamsızlaşması, her şeye karşı ilgisizlik
* Aşırı yemek yeme
* Yoğun duygusal değişiklikler
* Huzursuzluk
* Tehtidin yol açtığı aşırı gerginlik
* Yoğun duygusal bağların olduğu kişi ve objelerin kaybında yaşanan acı, tutulan yas
* Dikkati yoğunlaştıramama
* Travma yaratan olayla ilgili sık sık kabus görme
* Baş dönmesi, baygınlık hissi, göğüs ve kalp bölgesinde ağrılar, kalp çarpıntıları, adale ağrıları, halsizlik, nefes almada sorunlar, bulantı, sindirim sistemi ile ilgili şikayetler gibi bir takım fiziksel sorunlar
* Korku ve kaygılar. (DSM IV tanı krıterleri)

TRAVMADAN ETKİLENMEDE RİSK GRUPLARI

* Yaşantının şiddeti (Yaşamda meydana getirdiği değişiklikler)
* Kişilik özellikleri (Geçmişteki travmalar, sorunlar, klinik düzeydeki depresyon)
* Geçmiş psikopatolojik durum
* Yakın geçmişteki kaygı ve depresyon
* Çocukluk dönemi travması
* Cinsiyet (Kadınlar daha çok etkileniyor.)
* Düşük eğitim düzeyi ve sosyo-ekonomik durum
* Travmaya ailenin yaklaşımı

TRAVMA SONRASI SORUNLARLA NASIL BAŞA ÇIKABİLİRİZ?

Stresle başa çıkmada kişilik özellikleri çok önemlidir. Yeterlilik, kendine güven, güçlülük, sağlam ego, yaşamda tutarlılık, esprili kişilik, entelektüel becerilerin varlığı, heyecan arayan kişilik yapısı stresle başa çıkmada artı puanlardır.

Travma sonrası stres bozukluklarında genellikle psikoterapi uygulaması tercih edilir, uygulanan terapilerin ortak özelliği kişiye stresle baş etmenin yollarını göstermesidir.

PSİKOTERAPİLER: Bireysel ya da grup halinde uygulanır. Travma sonrası sorunları çözümü ve yeni yaşama uyum sağlamayı amaçlayan destek çalışmalarıdır.

UYGULAMALI TEKNİKLER: Bu teknikler yoğun bir eğitim programı içinde kişilere verilir ve daha sonra kendi başlarına uygulamaları istenir. Stresle başa çıkma ve yaşamı verimli kılmak için kullanılır.

* Görsel İmaj Teknikleri: Kaygı duyulan durum, obje bellekte en ince ayrıntısına kadar canlandırılır. Bu durumda neler hissettiği sorularak olaydan etkilenme derecesi zaman içersinde azaltılır.

* Sistematik Duyarsızlaştırma: Olumsuz duygu ve düşüncenin nöturlaşması amacıyla yapılır, kademeli iyileşme sağlanır. Stresi azaltacak şekilde en rahatsız ediciden en çok rahatsız ediciye doğru bir uygulama içerir.

* Psikodrama: Gruplara uygulana bir tekniktir. Kişi diğer kişilere rol vererek yaşadığı ve kendini rahatsız eden yaşantıları grup içinde canlandırır. Olayı tekrar tekrar canlandırarak, yaşayarak duyguları ve düşünceleri ile yüzleşir.

* Nefes Alma Teknikleri: Nefes almayı düzenleyerek gerginliği gevşemeye dönüştürmeyi ve bu şekilde gerginlikten kurtarmayı sağlar.

* Gevşeme Teknikleri: Kas ve sinir sistemini rahatlatıcı çeşitli hareketleri içerir.

* Aşılama Çalışmaları: Kaygı uyandıracağı düşünülen durum veya objeye karşı kişi önceden alıştırılır. Kişi gerçek olayla karşılaşmadan önce benzer olayla karşılaştığı için olaya karşı hazırlıklı olur.

Uzm. Psk. Gülden UMURTAK