Tiroid hormonlarındaki küçük bir dengesizlik, diğer organların çalışmasını olumsuz etkileyebiliyor. Çocukta görülen işlev bozukluğu, erken teşhis ve tedavi edilmezse kalıcı zeka geriliğine yol açıyor.

Boynun ön bölümünde yer alan, yaklaşık 20 gram ağırlığındaki tiroid bezi, küçük ama vücuttaki rolü büyük bir organ. Tiroid bezininin vücutta orkestra şefi gibi bir görevi bulunuyor. Hücrelerin ve organların enerji kaynağı ve hücrelerin çalışma hızını ayarlayan en önemli hormon. Dolayısıyla hormonda meydana gelen bir bozulma, bütün vücudu etkisi altına alıyor.

Tiroid bezinin az ya da çok çalışması çoğunlukla genetik nedenlere dayanır. Irsiyetten gelen belirtiler, iyotlu ve iyotsuz tuz kullanımına göre hastalık şeklinde ortaya çıkabilir. En önemlisi çocuklarda görülen, yani tiroid hormonlarının az çalışmasıyla ortaya çıkan Hipotiroidi, tedavi edilmezse 'kalıcı zeka geriliği' gibi çok kötü sonuçlara yol açabilir.

Bu önemli hormonla ilgili sorularımızı Alman Hastanesi İç Hastalıkları ve Endokronoloji Uzmanı Prof. Dr. Hüsrev Hatemi yanıtladı.

- Tiroid bezinin vücudumuzda tam olarak işlevi nedir?

Tiroid hormonlarının başlıca işlevi, organizmada enerji metabolizmasını düzenlemektir. Tiroid hormonlarının aşırı salgılanması halinde, vücutta oksijen kullanılması ve vücuttaki yağ, karbonhidrat, protein gibi öğelerin yakılması artar. Tiroid hormonlarının az salgılanması halinde ise bunun aksi olur. Fakat bunu yalnız soba fonksiyonu gibi görmek yanlış olur. Tiroid hormonları yalnız üşümemek için değil, büyüme için, organ fonksiyonları için, hatta normal zeka için de enerji kaynağıdır. Sobayı ya da bilgisayarı çalıştıran bir sisteme benzetilmesi doğru olur.

- Tiroid hastalıkları genetik midir?

Çoğunlukla irsidir. İrsiyeti olan birinde beslenme hatalarıyla, aşırı iyotlu ya da iyotsuz beslenmeyle açığa çıkar. Aşırı iyot, Haşimato hastalığına neden oluyor. 1996 yılında Türkiye'de iyotlu tuz kullanılmaya başladı. Bunun sonucunda guatr'lar azaldı, Haşimato hastalığı iki katı yükseldi. (Kronik tiroid iltihapları arttı)

Haşimato hastalığı

Tiroid hücrelerine karşı vücudun ürettiği antikorlar sonucu oluşan tiroid iltihabına Haşimato hastalığı denir. İlk belirtisi çoğunlukla kilo almaktır. Bu hastalığa yakalanan kişiler, yeme ve günlük yaşam alışkanlıkları değişmediği halde kilo aldıklarını fark eder. Daha seyrek görülen belirtiler ise çarpıntı ve saç dökülmesidir. Bunun yanında, cilt kuruması, kabızlık, depresyon, yorgunluk, halsizlik, sinirlilik, cinsel isteksizlik, boğazda takılma hissi, adet düzensizliği diğer belirtiler arasında sayılabilir.

- Tiroid bezinin az çalışması ya da çok çalışmasının nedenleri nelerdir?

Tiroid bezinin az çalışması doku kaybına bağlıdır. Bu da doğuştan, ameliyata bağlı veya iltihap sonucu oluşur. Tiroidin fazla çalışması ise, organizmadaki sinyalizasyon sisteminin bozulmasıyla ortaya çıkar.

- Az çalışması ve çok çalışması ne gibi sorunlara yol açar?

Az çalışması: Kolay üşüme, kilo alma, saç ve deri sağlıksızlığı, kabızlık ve kadınlarda regl bozuklukları gibi sorunlara yol açar.(Hipotiroidizm, az çalışmanın tıbbi adıdır)

Çok çalışması: Tiroidin fazla çalışması, bazı nüanslarla, Hipertiroidizm (Guatr), Tirotoksikoz, Graves hastalığı gibi adlar alır. Çok çalışmada vücut yakıt öğelerinin yakılması artar. O kadar artabilir ki, yakıt yokluğunda evin döşemelerinin de yakılmasına benzer şekilde, vücudun kasları da yakılır. İskelet kası da kalb kası hücreleri de az veya çok zarar görür. Gözlerde her hastada değilse de bir kısmında ileriye doğru çıkma olur. Bu doktorların da görmekle üzüldüğü, can sıkıcı bir komplikasyondur. Hipertiroidi hastalarında terleme artar, kalp atış hızı artar.

- Neden kadınlarda daha çok görülür bu sorun?

Bağışıklık sistemi hastalıkları, kadınlarda, erkeklere göre biraz daha fazla görülür. Tiroidin işlev bozuklukları da genellikle bağışıklık sistemindeki bozukluklara bağlıdır.

- Tiroid bezinin düzgün çalışmaması nedeniyle oluşan hastalıklar tamamen iyileştirilebilir mi? Ya da kişi ömür boyu ilaç kullanmak durumunda kalabilir mi?

İlaç tedavisi ya da hastalığın tamamen yok edilmesi, tiroid hastalığının tipine,hastanın yaşına ve araya giren göz büyümesi, kalb yetersizliği gibi komplikasyonlara göre o kadar değişkendir ki, şematik bir özet yapmak, gerçeklere uymaz.

- Yenidoğanlarda tiroid rahatsızlığı çıkabilir mi?

Evet.Fakat hipertiroidi çok nadirdir. On bin doğumun altısında, doğuştan hipotiroidi görülür.

- Zeka geriliğine yol açıyor çocuklarda değil mi?

Evet, doğuştan bir hipotiroidili yani tiroid hormonları az çalışan çocuk, bir yaşını tamamlamadan tedavi edilmeye başlamalıdır. Ne kadar geç kalınırsa , o kadar ciddi zeka geriliği olur. Yani hayatın ilk ayında tedaviye başlanan bir çocuğun zekası kurtulmuş, onuncu ayda tedaviye başlanan bir çocuğun zekası ise kısmen kurtulmuştur.

- Tiroid bezinin işlevi, cinsel hayatı ve çocuk sahibi olmayı etkiler mi?

Erkekte sertleşme sorunları ortaya çıkar. Kadınlarda aylık periodlar bozulabilir. Yumurtlama fonksiyonu bozulacağından, kalıcı olmayan bir infertilite görülebilir. Ancak kısırlığa ciddi bir katkısı yoktur. Çok çok ufak bir ihtimaldir. Yol açsa bile doğru tedaviyle tiroid iyileştirileceğinden kısırlık ihtimali de ortadan kalkar.

- Tiroid kanseri nedir? Tiroid kanserinin tedavisi mümkün müdür?

Tiroid kanseri de diğer kanserler gibidir.Bir iki tipi oldukça kötü gidiş gösterir. Fakat çok şükür diyelim ki, daha büyük bir kısmı , diğer kanserlerin çoğuna göre çok iyi seyir gösterir. Hastalarımız arasında 20-30 yıllık tiroid kanseri hastaları az değildir.

- Tiroid bezi için ne kadar sıklıkla kontrole gitmeliyiz?

Tedavisi yeni başlayanlarda 4-6 ayda bir. Tedavisi yerleşmiş olanlarda 6-12 ayda bir.

- Alternatif tıp yardımcı olur mu?

Alternatif tıp ikiye ayrılır: Ot ve köklerle yapılan tedaviye ”herbalizm “denir. Bu tıbbın konusudur. Bu tedavi tarzının büyücü, işportacı veya palavracılarla hiçbir ilgisi yoktur. Maalesef bu konuda başta bizim ülke olmak üzere, Dünya’nın çivisi çıkmıştır. “Sonuçlarına katlanmaya razı olanlar, büyücüleri veya laf akrobatlarını dinleyebilirler. Herkes özgür ve özerktir” diyorum. Haşimato teşhisi konmuş hasta, evinde mutlaka iyotsuz tuz kullanmaya dikkat etsin.

- Türkiye’de tiroid rahatsızlıkları ne kadar yaygın?

Türkiye’de 20 yaşın üzerinde 100 kişinin 4’ü çeşitli tipte ve çeşitli ağırlık derecesinde tiroid sorunu geçirmiştir veya geçirebilir. Bunlar bilinen vakalar üzerinden yapılan hesaplamalardır. Tiroid sorunu olmadan sadece tiroid büyümesi (guatr) ilden ile değişmekle beraber, 100 kişinin 15’inde vardır. Doğuştan hipotiroidi 10 bin doğumun 6’sında görülür. Bir tarama yapıldığında, 20 yaşın üzerinde 100 kişinin en az 5'inde, hastanın hiçbir şikayeti olmadığı halde kronik tiroid hastalığının kan bulguları bulunur. Ortaya çıkan tiroid kanser vakaları milyonda 25’tir. Fakat bütün nodüllü kişilere tiroid biyopsisi yapılsa, gizli kalan vakaların da eklenmesi ile bu rakam 3-4 katına çıkabilir. Yani milyonda 25 rakamı,10.000’de 1'e yükselebilir.