alzaymır

Alzheimer Hastalığının ( AH ) zihin karışıklığı ve bellek kaybı gibi bazı belirtileri, hastanın kendisi ve çevresine zarar vermesini engellemek üzere çevresinin zorunlu olarak değiştirilmesini gerektirebilir. Bunun için ya büyük boyutlu değişiklikler yapmanız ya da güvenli bulmadığınız eşyayı kilit altında tutmanız gerekmiyor. Kapsamlı değişiklikler, çevresini tamamen yabancılaştırarak kafasını daha fazla karıştırıp, daha küskün yapma gibi olumsuz etkiler yaratabilir.

HATIRLANMASI GEREKEN ÜÇ KURAL

1. Çevrede çok fazla değişiklik yapmayın. Yalnızca, aile içindeki güvenlik ve konfor için gerekli değişikliklere özen gösterin.
2. Değişiklikleri yavaş yavaş yapın. Hastalığın ilerleyişini farklı evreler boyunca izlemeye gayret edin, gereken değişiklikleri yavaş yavaş yapın. Onu korkutmayın. Mümkün olduğunca kendine yeterli olması için yüreklendirin.
3. Yaptığınız değişiklikler aileniz için de yaşamı kolaylaştırıcı nitelikte olmalı. AH ' lı hasta, karşılaştığı nesneleri eline aldıktan sonra çoğu kez rasgele bir yere bırakır. Bu nedenle, anahtarlarınızı ve kolayca ortadan kaldırılabilecek eşyanızı onun erişemiyeceği bir yere kaldırın.

EV İÇİNDEKİ GÜVENLİK

MUTFAK

Duygu durumunda, belli bir nedeni olmaksızın sık ve ani değişikliklere tanık olacaksınız. Özellikle, bazı durum ya da taleplerle başedemediğinde ortaya çıkacak.

1. Daima güven verin. Göreceksiniz ki, kısa zamanda herşey unutulacak.
2. Bugünü ve geçmişi karıştırdıkça, bir zamanlar taşıdığı sorumlulukları ile ilgili kaygılar duyabilir. Örneğin,babanız iş meselelerini ya da anneniz henüz hazırlayamadığı akşam yemeğini düşünüp sıkıntı duyuyor olabilir.
3. Böyle durumlarda, hayal kurduğunu söylemek yerine, ona karşı sevecen olduğunuzu ve hislerini anladığınızı ifade etmeye çalışın.

KUŞKULAR VE HAYALLER

Hastalık ilerledikçe, kafa karışıklığı artacak, sizi gerçek olmayan şeylerle suçlayabilecek ya da algısal sorunları olabilecek.

1. Örneğin sizi, eşyasını çalmakla, onu zehirlemeye çalışmakla ya da ona bilerek yardım etmemekle suçlayabilir. Psikiyatrik olarak bu duruma HEZEYAN adı verilir.
2. Başkalarının işitmediği sesleri işitip, olmayan kişileri görüyor olabilir. Bu bozukluğa HALLUSİNASYON adı verilir.

Sizin kırgınlığınız, onun güvensizlik ve korkusu, her ikisi de, şiddet gösterilerine neden olabilir.

BÖYLE BİR DURUMDA :

İçinde neler hissediyor ve kendisi hakkında ne düşünüyor ?...

Sevdiğiniz bir kişinin bakımını üstlenmiş olduğunuz için Alzheimer Hastalığı ( AH ) ile tanışmış iseniz, o kişinin, geçmiş ve bugününün birbirine girdiği ve geleceğin mevcut olmadığı hayali bir dünyada yaşamakta olduğunu hissetmişsinizdir.

Geçmişi yaşayabilmek için ortada mevcut herhangi bir kişiyi kullanacak, unutkanlığının keşfedildiğini ya da kendini tekrarlamakta olduğunu, isimleri karıştırdığını farkettiğinde, zihnindeki boşlukları doldurmak üzere kendi kendine konuşacak ya da renkli öyküler anlatacaktır.

HASTALIĞINI KABULLENMİYOR

Hastalığını kabullenmeyecektir. Ona karşı karşıya olduğu sorunları anlaması için yardımcı olmakta güçlük çekeceksiniz. Kendisini kafası karışık hissedecek, bir yanlış yaptığını farkettiğinde ne olup bittiğini kavrayamayacaktır.

1. Bu durum gerçekleştiğinde , onu dikkatle dinleyip, bir takım değişiklikler olmaktaysa da, sizin daima yanında ona yardım için hazır olacağınızı söylemelisiniz.
2. Hiç kolay değil,ama kendine güvenini koruması için ona yardım etmelisiniz.

DEPRESYONDA VE SIK SIK SAĞLIĞINDAN YAKINIYOR

BİR ŞEYLER ARANDIĞINDA

Zihninde bugün ve geçmiş karıştıkça, birilerini ya da bir şeyleri giderek daha fazla aranır olduğunu farkedeceksiniz. Bir şeyi saklayıp daha sonra bulamadığını, hatta sizi onu çalmakla suçladığını göreceksiniz. Cüzdanını kaybedebilecek, unutmayın ki bellek ve diğer yeteneklerinin kaybı, onu son derece güvensiz ve kararsız yapacaktır.

NE YAPABİLİRSİNİZ ?

1. Sakladığı yerleri bulup, onları doğru yerde aramasına yardım edin.
2. Suçlamalarına saldırgan tepki vermeyin, tersine ona yardımcı olmak istediğinizi söyleyin.
3. Suçlamayın. Hatta, aradığı şeyi sizin yanlış bir yere koyduğunuzu bile kabullenebilirsiniz.
4. Çok sevdiği eşyaların, resimlerin yerlerini değiştirmeyin. Bunlar sizin için sadece değersiz nesneler iken, onun için artık belleğinde korumayı başaramadıklarını hatırlamak için referans noktaları olabilir.

CİNSELLİK, NE ZAMAN ?

Hastalığın ileri evrelerinde beslenme ile ilgili sorunlar sıklaşmaya başlar. Gerçekten de, davranışsal bozukluklar, sıklıkla sıvıları yutma güçlüğü, apraksi ( belli bir hareketi koordine etme güçlüğü ) ya da basitçe iştahsızlık gibi fiziksel sorunlarla ilgilidir.

NE YAPABİLİRSİNİZ ?

1. Yemeğinizi aynı saat ve aynı odada yemeye özen gösterin; böylelikle bir tür beslenme düzeni oluşacaktır.
2. Yutma güçlüğü varsa, lokmalarını küçük parçalara ayırın.
3. Eğer sıvıları yutmakta güçlük çekiyorsa, püre, muhallebi gibi yarı sıvı besinler verin.
4. Çatal, bıçak kullanamıyorsa elleriyle yemesine izin verin.
5. Yemek yerken, sıkıntı duyabileceği şekilde üzerini kirletebilir. Bunu engellemek için büyük peçeteler kullanın. Biberon, önlük benzeri şeylerden kaçının.

AMAÇSIZ DOLANIYORSA

Günün birinde evinin yolunu ya da ev içinde yolunu bulamıyabilir. Bu noktada bir şeylerin geri dönüşsüz biçimde değişmiş olduğunu anlamalısınız.

Yönelim bozukluğu ( dezoryantasyon ), ortada dolanmak ya da bitmez tükenmez biçimde bir şeyler aranmakla ilişkilidir. Bu davranışın kesin açıklaması yoksa da, hissetmekte olduğu kafa karışıklığı ve dehşetin açık ifadesidir.

Hastalık ilerledikçe insanlarla iletişim yeteneği azalacaktır. Bir gün söylediklerinizi anlayamadığını farkedeceksiniz.

UNUTMAYIN :

O an geldiğinde, sözcükler iletişimin temel biçimi olma özelliklerini yitirecekler. El ve yüz hareketlerinizi, aranızda ilişki kurabilecek ve birbirinizi anlamanıza yardım edecek her şeyi kullanmanız gerekecek.Dokunarak, okşayarak ve ona gülümseyerek ilişki kurmaya gayret edin. Artık sözsüz iletişimin zamanı gelmiş demektir.

NE YAPABİLİRSİNİZ ?

1. Onunla konuşurken ya da onu dinlerken daima gözlerinin içine bakın.
2. Görme ve işitme sorunlarının kötüleşip kötüleşmediğini kontrol edin ; kötüleşmişse doktorunuzu arayın.
3. Sözcükleri düzgün telaffuz edecek sekilde yavaş yavaş konuşun. Basit sözcükler kullanın ve ses tonunuz sevecen ve güven verici olsun ( bağırmayın ).
4. Televizyonlu bir odada iseniz, kapatın ya da başka bir odaya geçin ki, sesiniz kolayca tanınabilsin.
5. Tekrarlamaktan yorulmayın. İfade etmek istediğiniz kavramı en basi şekilde aktarmaya çalışın.

Garip ya da alışılmadık davranış biçimi, Alzheimer Hastalığının ( AH ) başlangıç belirtilerinden biri olabilir.

Çevre için sıklıkla ilk alarm zilidir. Hastalık ilerledikçe, anormal davranış biçimi, birlikte yaşamayı zorlaştırır, bazen olanaksız hale getirir. Bu tür davranış biçimi, AH 'lı hastayı giderek daha fazla etkisi altına alan genel kafa karışıklığının bir dışa vurumu olarak görülmelidir.

SALDIRGAN YA DA HUYSUZ OLDUĞUNDA

Hiç neden yokken, size, hayatının büyük bölümünü ona adamış olan kişiye saldırganca davranabilir.

Alınmayın. Aslında öfkesi size yönelik değil, yalnızca, kendisini tüketen kafa karışıklığı ve sıkıntı hislerine tepki vermenin yegane yoludur.

NE YAPABİLİRSİNİZ ?

1. Dayanıklılığını yitirmeyin. Korkmuş görünmeyin.
2. Dikkatini başka şeylere, örneğin televizyona, ellerini kullanabileceği bir işe çekin.
3. Azarlamayın. Yaptıklarını kısa zamanda unutacak ve davranışlarının ne denli uygunsuz olduğunu hatırlamayacaktır.
4. "Saldırılar" sıklaşmaya başladıysa doktorunuzla görüşün. Bu durumuna ve dolaylı olarak da size yardımı olacak ilaçlar mevcuttur.

Bu, dışkılama ve idrar yapmakla ilgili kasların kontrolünün bozukluğu sonucu gelişen bir durumdur.

OYSA Kİ, GENELLİKLE ENGELLENEBİLİR, HATTA TEDAVİ EDİLEBİLİR.

TEDAVİ EDİLEBİLEN İDRAR ENKONTİNANSI NEDENLERİ :

1. İdrar yolu enfeksiyonu ;
2. Ani gelişen kafa karışıklığı ( akut konfüzyon ). Bu durum hatalı ilaç kullanımı, sıvı alımında azalma ya da kendisini tanımadığı bir mekanda bulmasının şokuna bağlı olarak gelişebilir. Bilinç ya da çevrenin farkında olma durumu düzeldikçe, kasların kontrolü de düzelecektir.

3. Prostat hiperplazisi ( büyümesi )
4. Yürüyüş ve hareket bozukluğu.

BU DURUM, ZAMANINDA TUVALETE GİDEBİLMEYİ ENGELLEYEN SORUNLARLA İLİŞKİLİDİR VE GERÇEK ANLAMIYLA BİR ENKONTİNANS DEĞİLDİR. GÜN BOYUNCA DÜZENLİ ARALIKLARLA TUVALETE GİTMEYİ SAĞLAYAN BİR PROGRAM UYGULAYIN.

FEKAL ENKONTİNANS
( DIŞKI KAÇIRMA )

İdrar kaçırmadan daha seyrek olan dışkı kaçırma, genellikle giyinme, soyunma ve yıkanmayı olağanüstü güçleştiren bozukluklara bağlıdır. Bu durumda tuvalete götürlmeli ve gerekli hareketlerde yardımcı olunmalıdır.

GİYSİLER

Gündelik işleri yerine getirmekte güçlüğü varsa, artık kendi başına giyinmesi ve soyunması mümkün olmayabilir. Düzenli olarak giysilerini değiştirme ihtiyacını yitirebilir.
Bu durumda ;

1. Soyunduğunda, giysilerini giyeceği sırayla, mümkünse ayrı askılara asarak yerleştirin ;
2. Karmaşık bağlama biçimleri olan giysiler kullanmayın ( düğmeli yerine fermuarlı giysiler tercih edilmelidir ) ;
3. Mümkün olduğunca kendi kendine giyinmeye teşvik edin ;
4. Giyinme ve soyunma eylemlerini, bir egzersiz ya da oyunmuş gibi tekrarlatın ;
5. Kolay giyilip çıkarılan, kaymayan tabanlı, rahat ayakkabılar kullanın.

İŞTAHTA AZALMA VEYA ARTIŞ

Aşırı iştah, genelde hastalığın erken evrelerinde görülür. Bu yüzden aşırı kilo almaya başladıysa yüksek karbonhidrat/yağ içeren besinler ( pasta, biskuvi, vb. ) kısıtlanmalıdır. Hastalık ilerledikçe sofra aletlerini kullanmak güçleşeceğinden yardıma ihtiyaç duyabilir.

Bu durumda :

1. Hareketlerinizi takip edebilmesi için sofrada karşınıza oturtun ;
2. Gerekiyorsa, çatal, bıçak yerine bırakın ellerini kullansın ;
3. Yiyeceğini küçük parçalara ayırın ( boğazına kaçmasını engellemek için ), hastalığın ileri evrelerinde yiyeceğini öğütün ya da sıvı besin kullanın ;
4. Soğuk ile sıcağı birbirinden ayıramayabileceğini ve bu yüzden yanıklara çok yatkın olduğunu aklınızdan çıkarmayın ;
5. Çiğneme ve yutmayla ilgili sorunlarla başa çıkamıyorsanız doktorunuza başvurun ;
6. Sık sık yemek istiyorsa, yiyeceğini parçalara ayırın ve küçük porsiyonlar verin ya da aşırı kilo almaması için meyve yedirin.

ALTERNATİF BESLENME YÖNTEMİ

YATMAK VE KALKMAK

Yatağından kalkıp koltuğa geçebiliyorsa ( ya da tam tersi ), hareket bağımsızlığı oldukça iyi demektir. Bu tür basit eylemlerde güçlüğü varsa, sıkıntısı daha da artabilir. Aşağıdakiler faydalı olabilir ;

1. Yatağının çok yüksek olmamasına dikkat edin ;
2. Yatağının yakınında rahat bir koltuk bulundurun ; oturduğu yerden kalkma zorluğu varsa, altına yastık koyarak kalkışını kolaylaştırabilirsiniz.
3. Evin içinde dolaşmayı kolaylaştırın, örn. yatak odasıyla banyo arasındaki engelleri kaldırın.

DÜŞMELERİ ÖNLEME

Düşmeler kendine bakım yeteneği azalmış kişiler için temel tehlikelerden biridir. Çevreyi dolaşma ve dengeyi korumadaki güçlükler motor sistemin sinirsel uyarıları normal biçimde yanıtlayamaması ile ilintilidir. Bir yerden bir yere gitmeyi kolaylaştırmaya paralel olarak, düşme riskini de en aza indirmeye çalışmalısınız;

* Kilimleri kaldırın ( yatağın yanında ya da başka bir yerde ! )
* Aydınlatmayı artırın ;
* Keskin kenarlı alçak mobilyalar bulundurmayın;
* Kayabilen ayakkabı ya da terlikten kaçının ;

DENGE SAĞLAMAKTA HALA GÜÇLÜĞÜ VARSA :

TUVALETE GİTME

1. Sıvı alımı ve lifli besinleri de içerecek şekilde olağan beslenmeyi korumaya özen gösterin.
2. Tuvaletin kolaylıkla tanınmasını sağlayın, örn. geceleri ışığını açık bırakın ya da üzerine işaret koyun;
3. Kabızlığı önleyin ( doktorunuzun önerisini alın ) ;
4. Kolay açılabilecek giysiler kullanın ;
5. Yatağa girmeden hemen önce bir şeyler içmemesine dikkat edin.
6. Eğer idrar kaçırma devam ediyorsa doktorunuza danışın.

KİŞİSEL HİJYEN

Kişisel hijyenini koruması yönünde cesaretlendirin ve olağan sırayı korumaya gayret edin. Hastalığın ileri evrelerinde yıkanmayabilir ya da yıkanmak için gerekli hareketlerin sırasını unutabilir. Bu durumda şunlar yapılabilir ;

1. Banyoyu mümkün olduğunca gevşetici ve hoş bir hale getirin.
2. Duşu kullanın ( korkutmuyorsa )
3. Mümkün olduğunca bırakın, kendi yıkansın;
4. Taranması ve traş olması için yardımcı olun. Bilin ki, iyi göründüğünde kendini de iyi hissedecektir.

Alzheimer hastası, fiziksel ve zihinsel yeteneklerini koruyabildiği sürece, yaşam kalitesini de koruyacaktır.

BİR GÜNDEN DİĞERİNE

İş görmesine yardım edin, onun yerine siz yapmayın. Böylelikle, kendine yeterliliğini bir ölçüde koruyabilecektir. Çocuk gibi davranan bir yetişkin o, fakat bir çocuk değil. Ancak hastanızı, yapamıyacağı işleri yapmaya zorlamayın.

Eğer kendine bakımındaki azalmayı izlemek istiyorsanız, Günlük Yaşam Aktiviteleri ( GYA ) ölçeğini kullanabilirsiniz. Bu ölçekte, gün boyunca genellikle hepimiz tarafından uygulanan 6 basit aktivite sıralanmıştır. Bir de, günlük yaşamda telefon gibi sıradan aygıtların kullanımını ya da sıradan faaliyetleri değerlendiren 8 puanlık Enstrümental Günlük Yaşam Aktiviteleri ( EGYA ) bulunmaktadır. Her iki ölçeği uygularken de, eğer söz konusu aktivite bağımsız olarak yerine getirilebiliyorsa 1 puan getirilemiyorsa 0 puan verin.

GYA S. KATZ, 1970

1. Banyo
2. Tuvalet
3. Yatmak ve kalkmak
4. Yemek
5. Giyinmek
6. İdrar ve dışkılama kontrolü

6 puan = KENDİNE BAKIMDA TAM YETERLİLİK.

Puan ne kadar düşükse, kendine bakım yeterliliği o kadar düşük demektir.

BELLEK VE YÖNELİM AŞAĞIDAKİ ZİHİN TESTİ İLE BASİT BİR BİÇİMDE SINANABİLİR

1. YAŞINI SORUN.
2. SAATİNE BAKMADAN SAATİN KAÇ OLDUĞUNU SÖYLEMESİNİ İSTEYİN
3. RASGELE BİR ADRES SÖYLEYİN VE HATIRLAMASINI İSTEYİN ( Testin sonunda adresi tekrarlamasını söyleyin )
4. İÇİNDE BULUNULAN YILI SORUN.
5. İÇİNDE BULUNULAN YERİ SORUN ( hastane adı, ev adresi, vb. )
6. O SIRADA ÇEVRESİNDE BULUNAN VE ÖNCEDEN TANIDIĞI İKİ KİŞİNİN ADINI SORUN ( yakınları, doktoru, vb. )
7. DOĞUM YILINI SORUN.
8. CUMHURİYETİN KURULUŞ YILINI SORUN.
9. CUMHURBAŞKANININ ADINI SORUN
10. 20' DEN GERİYE 1' ER SAYMASINI İSTEYİN.

HER DOĞRU CEVAP İÇİN 1 PUAN VERİN

PUANI 6 YA DA DAHA AZ İSE DOKTORUNUZDAN DAHA AYRINTILI TESTLER YAPMASINI İSTEYİN.

SİZE ÖZEL

EĞER BU HASTALIKLA KARŞILAŞTINIZSA ONUNLA UĞRAŞMANIN NE DENLİ GÜÇ OLDUĞUNU ZATEN BİLİYORSUNUZ. BELKİ DE, KENDİNİZDE YETERLİ GÜCÜ BULMANIZ GEREKTİĞİNİN, ÇÜNKÜ HİÇ KİMSENİN SİZİN İSTEDİĞİNİZ GİBİ ONA YARDIM EDEMİYECEĞİNİN ZATEN FARKINDASINIZ. AH' Yİ YAŞAMAYANLARIN ONU TAM OLARAK ANLAMAYACAKLARINI BİLİYORSUNUZ.