KOAH Nedir?

KOAH bir akciğer hastalığıdır.

Hava yolları akciğerlere hava taşır. Hava yolları bir ağacın dalları gibi uca doğru gittikçe küçülür. Her bir ince dalın sonunda minik baloncuklara benzer çok sayıda hava kesesi vardır.

Sağlıklı kişilerde bütün hava yolları açık ve temizdir. Her bir minik hava kesesi havayla dolar. Daha sonra hava çabucak dışarı çıkar.
Sizde KOAH varsa, akciğerlerinizde sorun var demektir.

1. Hava yollarının içi daralır. Daha az hava girer, çünkü;
* Hava yollarının duvarları kalınlaşır ve şişer
* Etrafındaki küçük kaslar hava yollarını sıkıştırır
* Hava yollarında öksürükle çıkardığınız balgam oluşur
2. Minik hava keseleri boşalamaz ve akciğerlerinizi aşırı doluymuş gibi hissedersiniz

Doktorunuz akciğerinizle ilgili sorunlarınızı anlamanıza yardım edebilir.

Doktorlar, KOAH' ı iyileştiremezler ama şikayetlerinizin azalmasına yardımcı olabilir ve akciğerinizdeki zedelenmeyi yavaşlatabilirler.
Doktorunuzun dediklerini yaparsanız;

* Nefes darlığınızın azaldığını hissedeceksiniz
* Daha az öksüreceksiniz
* Daha güçlü olacaksınız ve daha rahat gezebileceksiniz
* Kendinizi daha iyi hissedeceksiniz

Siz ve aileniz KOAH' a karşı neler yapabilirsiniz?

1. Sigarayı bırakın
2. Bütün ilaçlarınızı doktorunuzun söylediği şekilde kullanın. Yılda en az iki kez genel kontrol için doktorunuza gidin. Grip aşısı olup olamıyacağınızı sorun.
3. Nefes alıp vermeniz kötüleştiğinde, hemen hastaneye veya doktora gidin
4. Evin havasını temiz tutun. Nefes alıp vermenizi zorlaştıran duman gibi şeylerden uzak durun.
5. Vücudunuzu dinç tutun. Yürüyün düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı gıdalar yiyin.
6. KOAH ' ınız ağır ise, nefesinizden olabildiğince yararlanın. Evde hayatı mümkün olduğunca kolaylaştırın.

KOAH kimlerde görülür?
KOAH size başkasından bulaşmaz.
KOAH yetişkinlerde görülür, çocuklarda değil. KOAH lı kişilerin çoğu ya halen sigara içmekte olan ya da eskiden sigara içmiş olan kişilerdir. Her türlü tütün ürününü içmek KOAH ' a neden olabilir.

KOAH ' lı bazı kişiler yemek pişirme veya ısınma amacıyla kullanılan fırın, soba gibi araçlardan çıkan dumanla dolu evlerde yaşamışlardır.
Bazı KOAH ' lı kişiler yıllarca tozlu veya dumanlı yerlerde çalışmıştır.

İlk defa solunum problemleriyle karşılaştıysanız veya bir aydan daha uzun süren öksürüğünüz varsa bir doktora gidin.

Çoğu kişi ileri derecede nefes darlığı gelişmeden doktora gitmez. Bu kişiler nefes alıp vermedeki hafif zorlanmaları veya öksürüğü yıllarca ihmal ederler.
KOAH ' lı kişilerin çoğu 40 yaşın üzerindedir. Fakat 40 yaşından daha genç kişilerde de KOAH görülebilir.

Solunumla ilgili probleriniz olduğunda, KOAH için ne kadar erken doktora giderseniz, o kadar iyi olur.

Doktorlar KOAH ' ınızın ne kadar şiddetli olduğunu size söyliyebilirler.
Doktor ya da hemşire sizi muayene edecektir. Bir kaç basit solunum testi yapmanız gerekebilir.

Size sağlığınız ve nefesinizle ilgili sorular soracaklardır.
Size eviniz ve çalıştığınız yerler hakkında sorular soracaklardır.
Eğer KOAH ' ınız çok şiddetli değilse, buna hafif KOAH denir.
Eğer KOAH ' ınız kötüye gidiyor ise, buna orta şiddette KOAH denir.
Eğer KOAH ' ınız çok şiddetliyse, buna ağır KOAH denir.
KOAH "spirometri" denilen basit bir solunum testi ile teşhis edilir. Bu test kolay ve ağrısızdır.

Sizden "spirometri" denilen alete bağlı plastik bir borunun içine bütün gücünüzle üflemeniz istenecektir.

Hafif KOAH

* Çok fazla öksürüğünüz olabilir. Bazen balgam çıkartırsınız.
* Ağır bir iş yaptığınızda ya da hızlı yürüdüğünüzde nefesiniz biraz sıkışabilir.

Orta şiddette KOAH

* Daha çok öksürebilirsiniz ve balgam çıkarırsınız.
* Ağır bir iş yaptığınızda ya da hızlı yürüdüğünüzde genellikle nefesiniz sıkışır.
* Ağır bir iş yaparken veya günlük işlerinizi yaparken zorlanabilirsiniz
* Bir soğuk algınlığı veya akciğer enfeksiyonu geçirdiğinizde iyileşmeniz bir kaç haftayı bulur.

Ağır veya çok ağır KOAH

* Çok daha fazla öksürebilir ve çok fazla balgam çıkarırsınız.
* Hem gündüz hem de gece nefesiniz daralır.
* Bir soğuk algınlığı veya akciğer enfeksiyonu geçirdiğinizde iyileşmeniz bir kaç haftayı bulur.
* Artık işinize gidemeyebilir veya evde günlük işlerinizi yapamıyabilirsiniz.
* Merdivenleri çıkamıyabilir veya oda içinde yürüyemiyebilirsiniz.
* Çok çabuk yorulursunuz.

Akciğerlerinizdeki hasarın hızını yavaşlatmak için siz ve aileniz neler yapabilirsiniz?

1. Sigarayı bırakın. Akciğerlerinize yardım etmek için yapabileceğiniz en önemli şey budur.
* Sigara içmeyi bırakabilirsiniz
* Bir doktor ya da hemşireden yardım isteyebilirsiniz. Sigarayı bırakmanıza yardım edecek haplar, özel sakızlar veya cilde yapıştırılan özel flasterler hakkında bilgi alabilirsiniz.
* Sigarayı bırakmak için bir gün belirleyin.
* Aileniz ve arkadaşlarınıza sigarayı bırakmayı deniyeceğinizi söyleyin. Evde sigara bulundurmamalarını söyleyin. İnsanlaera evden uzakta ya da dışarıda sigara içmelerini söyleyin.
* Sigara içme isteğini artıran yerlerden ve kişilerden uzak durun. Evinizdeki kül tablalarını ortadan kaldırın.
* Kendinizi meşgul edin. Ellerinizi meşgul edin. Sigara yerine kalem tutmayı deneyin.
* Çok arzuladığınızda, sakız veya kürdan çiğneyin. Meyve veya sebze atıştırın. Su için.
* Bu dönemde, bir gün boyunca sigarayı bırakmış olmanın yararları konusunda düşünün.
* Yeniden sigara içmeye başlarsanız, vazgeçmeyin. Yeniden bırakmayı deneyin. Tam olarak bırakana kadar, bazı insanlar pek çok kere bırakmayı dener.
2. Doktorunuzla görüşün. İlaçlarınızı doktorun söylediği şekilde kullanın.

Kontrollerinizi aksatmayın.
Kendinizi iyi hissetseniz bile, yılda iki kez kontrole gidin.
Akciğerlerinizin test edilmesini isteyin.
Bir doktor ya da hemşireye, grip aşısını her yıl nasıl yaptıracağınızı sorun.

Her muayenede ilaçlarınız hakkında konuşun
Doktorunuzdan her bir ilacın adını, ne kadar alınacağını ve ne zaman alınacağını yazmasını isteyin.

Her muayeneye gelişinizde ilaçlarınızı ya da ilaç listenizi getirin.
İlaçların sizdeki etkileri hakkında konuşun.

Muayeneden sonra ailenize ilaçlarınızın listesini gösterin. Listeyi evde herkesin bulabileceği bir yerde bulundurun. İlaçlarınız, inhaler, hap veya şurup şeklinde olabilir. Eğer doktorunuz inhaler kullanmanızı söylerse, bir inhalerin nasıl kullanmılması gerektiğini öğrenmeniz gerekecektir.

Sprey inhaler nasıl kullanılır?

1. Yavaş yavaş nefes almayı unutmayın
2. Kapağı çıkarın, inhaleri sallayın
3. Ayakta durun ya da dik oturun. Nefesinizi verin
4. İnhaleri ağzınıza koyun veya ağzınızın tam önünde tutun. Nefes almaya başladığınızda inhalerin tepesine bastırın ve bu sırada yavaşca nefes almayı sürdürün.
5. Nefesinizi 10 saniye kadar tutun. Nefesinizi verin
6. Söylendiyse, bir kez daha tekrarlayın

3. Nefes alıp vermeniz kötüleştiğinde, hemen hastaneye veya doktorunuza gidin. Gelecekteki problemler için şimdiden plan yapın. İhtiyacınız olacak şeylerin hepsini bir yere koyun, böylece çabuk hareket edebilirsiniz.

* Doktorun, hastanenin ve sizi oraya götürecek kişilerin telefon numaraları
* Hastanenin ve doktorun adresi
* İlaçlarınızın listesi
* Bir miktar yedek para

Aşağıdaki tehlike işaretlerinden herhangi birini gördüğünüzde acil yardım isteyin

* Konuşmada güçlük
* Yürümede güçlük
* Dudakların veya parmak tırnaklarının gri ya da mavi bir renk alması
* Kalp atışları veya nabızda hızlanma ya da düzensizlik
* İlacınız uzun süre rahatlatmıyorsa ya da etkilemiyorsa. Hala hızlı ve zor soluk alıp veriyorsanız

4. Evin havasını temiz tutun. Nefes alıp vermenizi zorlaştıran duman ve buharlardan uzak durun.

* Evde duman, buhar ve ağır kokuların bulunmasını önleyin
* Evinizi boyatmak ve böcekler için ilaçlatmak zorundaysanız, bunları başka bir yerde kalabileceğiniz zaman yaptırın
* Yemeklerinizi açık bir kapı ya da pencere yanında pişirin. Böylece duman ve ağır kokular kolayca dışarıya çıkabilir. Uyuduğunuz ya da zamanınızın çoğunu geçirdiğiniz yerin yakınında yemek pişirmeyin
* Odun ya da gazla ısınıyorsanız, dumanlar çıksın diye bir kapı ya da pencereyi aralık bırakın
* İçerdeki hava dumanlıysa ya da ağır kokular varsa, kapı ve pencereleri açın. Dışarıdaki havanın çok kirli veya tozlu olduğu günlerde pencerelerinizi kapatın ve evde oturun

5. Vücudunuzu dinç tutun. Solunum egsersizlerini öğrenin.

Nefes alıp vermeniz zorlaştığında solunum egsersizleri size yardımcı olabilir. Bu egsersizler nefes alıp verirken kullandığınız kasları güçlendirecektir. Doktorunuzdan size en uygun olan solunum egsersizlerini tarif etmesini isteyin.
Düzenli olarak yürüyüş ve egsersiz yapın.

* Kol, bacak ve vücut kaslarınızı güçlendirirseniz, daha kolay hareket edersiniz.
* 20 dakikalık yürüyüşler başlangıç için iyidir
* Bu egsersizler kollarınızı, bacaklarınızı ve vücudunuzu güçlendirir.
* Başladığınızda acele etmeyin. Nefesiniz daralınca, durun ve dinlenin
* Yürüyüş ya da egsersiz için hoşunuza giden bir yer seçin
* Yapmaktan hoşlandığınız egsersizleri bulun
* Ailenizden birinden ya da bir arkadaşınızdan size katılmasını isteyin
* Doktorunuzla sizin için ne tür egsersizlerin uygun olduğunu konuşun

Sağlıklı gıdalar yiyin. Sağlıklı bir kiloya gelin.
Ailenizden sağlıklı gıdalar alarak ve hazırlayarak size yardımcı olmalarını isteyin. Bol bol sebze ve meyve yiyin. Et, balık, yumurta ve soya gibi proteinli gıdalar alın.
Yemek yerken;

* Yemek yerken nefesiniz daralıyorsa yavaş yiyin
* Yemek yerken daha az konuşun
* Çabuk doyduğunuzu hissediyorsanız, daha az ama daha sık yiyin
* Kilolu iseniz, kilo verin. Eğer kilolu iseniz, nefes alıp vermek ve gezinmek daha zordur
* Eğer çok zayıfsanız, kilo almak ve sağlıklı kalmak için ek gıdalar ve içecekler alın

6. Eğer KOAH ' ınız ağı ise, nefesinizden olabildiğince yararlanın. Evde hayatı mümkün olduğunca kolaylaştırın.

Arkadaşlarınızdan ve ailenizden size yardım etmelerini ve fikir vermelerini isteyin. İşleri yavaş yavaş ve oturarak yapın. Mutfakta banyoda ve uyuduğunuz yerde, ihtiyacınız olan şeyleri kolayca ulaşabileceğiniz tek bir yere koyun. Yemek pişirmek, temizlik yapmak ve diğer günlük işleri yapmak için çok basit yollar bulun. Eşyaları taşımak için tekerlekli küçük bir masa ya da el arabası kullanın. Eşyalara uzanmak için uzun saplı bir sopa veya maşa kullanın.

Rahat nefes alabileceğiniz bol elbiseler giyin. Giymesi kolay elbiseler ve ayakkabılar kullanın. Evinizde eşyalarınızı taşımak için başkalarından yardım isteyin; böylece sık sık merdiven çıkmak zorunda kalmazsınız.

Okumak için hoşlandığınız ve başkalarını kabul edebileceğiniz bir yer seçin.

Dışarı çıkmak ve uzağa gitmek istiyorsanız, önceden plan yapın.

Kendinizi en iyi hissettiğiniz anda dışarı çıkın veya ziyarete gidin. Çoğu insan ilaçlarını aldıktan hemen sonra kendini çok iyi hisseder.
Yemek yedikten sonra dinlenin.

Dışarı çıkışınızı, alınması gereken bir sonraki ilaç dozunun saatinden önce evde olacak şekilde planlayın. Günün yoğun saatlerinde alışverişe çıkmayın. Merdiveni çok olmayan yerlere gidin.

Doktorun ve size yardım edebilecek kişilerin telefonlarınızı yanınıza alın. Kendinizi iyi hissetmiyorsanız, ilaçlarınızı da ynınıza alın. İyi bir gün geçirmiyorsanız evde kalın.

Uzağa gidecekseniz ya da bir günden fazla süren yolculuk yapacaksanız, probleminiz olduğunda yanınızda bulunması gerekenleri doktora sorun.

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığına Karşı Küresel Girişim (GOLD)' un, bu konuda Hastalar ve aileleri, doktorlar için geniş kapsamlı yayınlarını www.goldcopd.com isimli GOLD web sitesinden ücretsiz edinebilirsiniz.

Prof. Dr. Ali Kocabaş